ชวนเข้าใจ AI Psychosis สภาวะทางจิตที่อาจเกิดจากการคุยกับแชทบอท AI จนหลงผิด
ในยุคที่ AI กลายเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตคนมากขึ้น แน่นอนว่าคนจำนวนมากสามารถใช้ประโยชน์ได้รอบด้าน ตั้งแต่เป็นเพื่อนคุยแก้เหงา จัดระเบียบตารางชีวิต จนถึงช่วยทำงานแบบจริงจังก็ยังมี แต่ในขณะเดียวกัน AI ก็สร้างปัญหาใหญ่ให้คนนับไม่ถ้วน
หนึ่งในปัญหาที่นำไปสู่อันตรายร้ายแรงได้คือ AI Psychosis หรือสภาวะทางจิตที่ถูกกระตุ้นจากการใช้ AI โดยหลายคนใช้นิยามนี้อธิบายกรณีที่แชทบอท AI กระตุ้นให้ผู้ใช้มีความเชื่อที่ผิดเพี้ยนและไม่ตรงกับความเป็นจริงแม้จะไม่ได้ตั้งใจ ซึ่งนำไปสู่ความเสี่ยงต่อความปลอดภัยของผู้ใช้ ทั้งทางกายภาพและทางจิตใจ
แม้จะไม่ใช่การวินิจฉัยทางคลินิกอย่างเป็นทางการ แต่ที่ผ่านมาสภาวะ AI Psychosis ถูกพบเห็นมากขึ้นเรื่อยๆ โดย Søren Dinesen Østergaard นักวิจัยจากมหาวิทยาลัยอาร์ฮุสในเดนมาร์ก เคยกล่าวไว้ว่า บางครั้งการสื่อสารกับแชทบอท AI นั้นมีความสมจริงมากเสียจนทำให้คนรู้สึกได้ว่ามีคนจริงๆ กำลังคุยกับเราอยู่อีกด้าน แต่ในขณะเดียวกันก็รู้ว่าความจริงไม่ได้เป็นเช่นนั้น
“ในความคิดของผม ดูเหมือนว่าความขัดแย้งทางความคิด (cognitive dissonance) นี้ อาจกระตุ้นให้เกิดอาการหลงผิดในผู้ที่มีแนวโน้มมีอาการทางจิตมากขึ้น” เขาระบุเมื่อปี 2023
ด้าน Marlynn Wei จิตแพทย์ผู้ได้รับการรับรองจากมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ดและเยล ระบุถึง 3 กรณีที่นักวิจัยมองว่าเป็นอาการทางจิตจาก AI ได้แก่
เชื่อว่าพวกเขาได้ค้นพบความจริงอันยิ่งใหญ่เกี่ยวกับโลก จากแชทบอท AI ซึ่งเป็นความหลงผิดแบบเกินจริง (grandiose delusions) เชื่อว่าแชทบอท AI เป็นเสมือนเทพเจ้าที่มีความรู้สึกนึกคิด (God-like AI) เชื่อว่าแชทบอท AI ที่คุยด้วยนั้นเป็นความรักที่แท้จริง ซึ่งเป็นความหลงผิดแบบโรแมนติก หรือความหลงผิดแบบผูกพัน
เธอกล่าวอีกว่า หลายครั้งกรณีเหล่านี้เกิดกับผู้ที่ใช้ยาหรือกำลังหยุดยาเกี่ยวกับอาการทางจิต อย่างไรก็ตาม ยังมีรายงานว่าผู้ที่ไม่มีประวัติสุขภาพจิตมาก่อน ก็มีอาการหลงผิดหลังจากมีปฏิสัมพันธ์กับแชทบอท AI เป็นเวลานาน ซึ่งนำไปสู่การเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาลจิตเวช และอาจถึงขั้นพยายามฆ่าตัวตาย
ด้าน Ragy Girgis อาจารย์ด้านจิตเวชศาสตร์คลินิก มหาวิทยาลัยโคลัมเบีย ชี้ถึงวิธีป้องกัน AI Psychosis ว่าคนใกล้ตัวรวมถึงเพื่อนและครอบครัว ก็สามารถมีบทบาทได้เช่นกัน ซึ่งเราควรสังเกตคนรอบตัว หากมีการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ การนอนหลับ รวมถึงสัญญาณของการแยกตัวหรือการถอนตัวจากสังคม ในรูปแบบ “การหมกมุ่นกับอุดมการณ์สุดโต่งมากขึ้น” หรือ “การใช้เวลามากเกินไปกับระบบ AI”
อย่างไรก็ตาม ขณะนี้ผู้เชี่ยวชาญยังคงขาดข้อมูลเกี่ยวกับ AI Psychosis ซึ่งรายละเอียดที่รู้เกี่ยวกับสภาวะทางจิตจากแชทบอท AI ส่วนใหญ่จะมาจากเรื่องที่เล่าต่อๆ กันมาหรือจากรายงานของสื่อ โดยผู้เชี่ยวชาญส่วนใหญ่เห็นพ้องต้องกันว่า ขอบเขต สาเหตุ และปัจจัยเสี่ยงของ AI Psychosis นั้นยังคงไม่ชัดเจน และในอนาคตหากยังไม่มีข้อมูลที่ชัดเจนมากขึ้น การประเมินปัญหาหรือออกแบบมาตรการป้องกันก็จะเป็นเรื่องยากต่อไป
อ้างอิงจาก