“พระไตรปิฎกฉบับภาษาไทย” เกิดขึ้นครั้งแรกเมื่อไหร่?

อัพเดต 1 วันที่แล้ว • เผยแพร่ 2 วันที่แล้ว

ได้ยินคำถามนี้ หลายคนอาจตอบว่าก็น่าจะมีเป็นร้อยปีมาแล้ว แต่ที่จริงพระไตรปิฎกฉบับที่เป็นภาษาไทย เพิ่งเกิดขึ้นไม่ถึง 70 ปีเท่านั้น

ย้อนไปช่วงทศวรรษ 2490-2500 สังคมไทยตื่นตัวกับเรื่อง “กึ่งพุทธกาล” มีที่มาจากความเชื่อโบราณเรื่อง “ปัญจอันตรธาน” ที่ว่าพุทธศาสนากำลังจะเดินถึงจุดเสื่อมที่กึ่งพุทธกาล คือ พ.ศ. 2500 ดังพุทธพยากรณ์

ช่วงนั้นมีคำร่ำลือเรื่องมิคสัญญีและพระศรีอาริย์ในช่วงกึ่งพุทธกาล ที่ถูกเชื่อมโยงเข้ากับคอมมิวนิสต์ ความเชื่อและอุดมการณ์ทางการเมืองที่ว่านี้ ทำให้รัฐบาลและประชาชนต่างให้ความสำคัญต่องาน “ฉลอง 25 พุทธศตวรรษ” นัยเพื่อแก้เคล็ด และแสดงถึงการต่อต้านการขยายตัวของคอมมิวนิสต์

หนึ่งในกิจกรรมฉลอง 25 พุทธศตวรรษ ก็คือ การแปลพระไตรปิฎกเป็นภาษาไทย หรือที่เราเรียกกันว่า “พระไตรปิฎกฉบับภาษาไทย” นั่นเอง

กิจกรรมการแปลพระไตรปิฎกเป็นภาษาไทย เริ่มต้นในสมัยรัฐบาล จอมพล ป. พิบูลสงคราม ใน พ.ศ. 2483 แต่กว่าจะสำเร็จลุล่วงก็ในคราวฉลอง 25 พุทธศตวรรษ พ.ศ. 2500

เรื่องมีอยู่ว่า “พระไตรปิฎก” ซึ่งเชื่อว่าเป็นคำสอนของพระพุทธเจ้า ไม่เคยถูกแปลความหมายจากภาษาบาลีเป็นภาษาไทยอย่างแท้จริงมาก่อน

แม้สมัยรัชกาลที่ 5-7 จะมีการสังคายนา โดยแปลงข้อความจากใบลานมาจัดพิมพ์เป็นรูปเล่มหนังสือ แต่เนื้อความก็ยังเป็นภาษาบาลี ที่เขียนด้วยอักษรไทย เรียกว่า “พระไตรปิฎกฉบับสยามรัฐ” ภาษาบาลี อักษรไทย มีจำนวน 45 เล่ม

จวบจน พ.ศ. 2483 มีความพยายามแปลพระไตรปิฎกเป็นภาษาไทย ปรากฏหลักฐานเป็นประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่องพระราชทานพระบรมราชูปถัมภ์ ในการจัดแปลพระไตรปิฎกเป็นภาษาไทย ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 6 สิงหาคม พ.ศ. 2483

จากนั้นในเดือนพฤศจิกายน ปีเดียวกัน กระทรวงธรรมการได้ประกาศแต่งตั้งคณะแปล นำโดย พระพรหมมุนี (ปลด กิตฺติโสภโณ) วัดเบญจมบพิตร (ภายหลังคือ สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราชองค์ที่ 14 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์) โดยมีพระภิกษุผู้ชำนาญการร่วมในคณะอีกหลายรูป

การแปลพระไตรปิฎกเป็นภาษาไทยค่อนข้างคึกคัก ภาครัฐและภาคประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมด้วยช่วยกันเพื่อให้โครงการเดินหน้า เห็นได้จากการที่รัฐบาลออกประกาศเรี่ยไรเงินเพื่อสนับสนุนการแปล ปรากฏเป็นประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง “เรื่องชักชวนประชาชนอุดหนุนทุนพิมพ์พระไตรปิฎกแปล”

หลังจากใช้เวลานานถึง 10 กว่าปี ในการแปลและการตรวจทานความถูกต้อง ในที่สุดพระไตรปิฎกฉบับภาษาไทย จำนวน 80 เล่ม ตัวเลขมีนัยเทียบเท่าอายุของพระพุทธเจ้า ก็เสร็จทันงานฉลอง 25 พุทธศตวรรษ ใน พ.ศ. 2500

การแปลเนื้อความในพระไตรปิฎกให้เป็นภาษาไทยครั้งนั้นถือเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญ เพราะทำให้คนธรรมดาที่ไม่ได้เรียนเปรียญบาลีธรรมแบบพระสามารถอ่านแล้วเข้าใจได้ ความรู้ในพระไตรปิฎกจึงไม่ได้ถูกผูกขาดโดยพระสงฆ์อีกต่อไป รวมทั้งทำให้เกิดการตีความ และการตั้งคำถามใหม่ๆ ทางพุทธศาสนาตามมาอีกด้วย

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

อ้างอิง :

อาสา คำภา. ลอกคราบพุทธแท้: ประวัติศาสตร์พุทธศาสนาชนชั้นกลางไทยร่วมสมัย. กรุงเทพฯ: มติชน, 2567.

นริศ จรัสจรรยาวงศ์. “พระไตรปิฎกแปลภาษาไทย พ.ศ. 2500 มรดกพุทธธรรม โดย ‘คณะราษฎร’”. เข้าถึงเมื่อ 18 สิงหาคม 2568.

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 18 สิงหาคม 2568

อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : “พระไตรปิฎกฉบับภาษาไทย” เกิดขึ้นครั้งแรกเมื่อไหร่?

ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com