รู้จักตัวตนคน Gen Z กับ 6 ทัศนคติ-พฤติกรรมการทำงานที่ไม่เหมือนเดิม
วันนี้ (25 สิงหาคม 2568) นายดนุชา พิชยนันท์ เลขาธิการสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) เปิดเผยสถานการณ์ทางสังคมที่สำคัญเกี่ยวกับโอกาสและความท้าทายของเด็กจบใหม่ในโลกการทำงาน โดยระบุถึงทัศนคติและพฤติกรรมการทำงานของคน Gen Z ว่า จากงานศึกษาหลายแห่ง ชี้ให้เห็นว่า ทัศนคติและพฤติกรรมในการทำงานของGen Z มีความน่าสนใจและแตกต่างจากคนรุ่นก่อนหน้าอย่างมาก โดยในกรณีของไทย พบ 6 ตัวตนสำคัญของคนกลุ่มนี้
1. Gen Z บางส่วนเลือกจะไม่เรียนต่อ
เนื่องจากมีความกังวลต่อระบบการศึกษาในหลายด้านมากขึ้น แม้ประเทศไทยจะมีนโยบายส่งเสริมให้เด็กไทยเข้าถึงระบบการศึกษาในระดับสูง อย่างไรก็ตาม เด็ก Gen Z บางส่วนกลับมองว่า การศึกษาต่อในระดับอุดมศึกษาอาจไม่ตอบโจทย์หรือไม่ใช่ทางเลือกหลักในการประกอบอาชีพ
จากผลสำรวจ Deloitte ปี 2568 พบว่า Gen Z ในไทยกว่า 16% ตัดสินใจไม่เรียนต่อในระดับอุดมศึกษา เนื่องจากส่วนใหญ่รู้สึกกังวลต่อคุณภาพการศึกษา ค่าเล่าเรียนแพง และคิดว่า ระบบการเรียนไม่มีความยืดหยุ่นเท่าที่ควร นอกจากนี้ บางส่วนยังกลัวว่าจะจ่ายหนี้กู้ยืมการศึกษาไม่ไหว
2. การเข้าสู่ตลาดแรงงานช้าลง
หากพิจารณาระยะเวลาการว่างงานของ Gen Z ในไทย พบว่า ในปี 2557 สัดส่วน Gen Z ที่ว่างงานมากกว่า 1 ปี อยู่ที่ 1.2% และเพิ่มเป็น 13.6% ในปี 2567 โดยสูงกว่าทุกช่วงอายุก่อนหน้า เมื่อพิจารณาจากสัดส่วนผู้ว่างงานที่ไม่เคยทำงานมาก่อน ยังพบว่า Gen Z มีอัตราการว่างงานสูงที่สุดที่ 48.5%
ส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากการให้ความสำคัญกับการค้นหาตัวเอง จากการทำ Gap Year เพื่อออกมาหาประสบการณ์ใหม่ ๆ สอดคล้องกับผลการสำรวจของ Applied ปี 2566 ที่พบว่า 47% ของ Gen Z คิดว่า การมี Career Break ทำให้เข้าใจตัวเองมากขึ้น อีกทั้งยังช่วยให้สามารถกลับมาทำงานได้เต็มที่มากขึ้น
3. Gen Z มีความเป็นผู้ประกอบการในตัวเองสูง
จากข้อมูลการสำรวจภาวการณ์ทำงานของประชากร ของสำนักงานสถิติแห่งชาติ พบว่า Gen Z หันไปทำธุรกิจส่วนตัวแทนการทำงานในระบบเพิ่มขึ้นจากในอดีต โดยก่อนสถานการณ์ COVID-19 Gen Z เลือกทำงานเป็นผู้ประกอบธุรกิจส่วนตัวโดยไม่มีลูกจ้างในสัดส่วนเฉลี่ย ที่ประมาณ 0.4% ต่อปี
ขณะที่ตั้งแต่ช่วงปี 2563 ถึงปัจจุบัน มีสัดส่วนเฉลี่ยเพิ่มขึ้นเป็น 1.8% ต่อปี สอดล้องกับผลสำรวจของ Intelligent ปี 2022 ที่พบว่า 60% ของเด็กจบใหม่ต้องการเป็นเจ้านายตัวเอง โดยมีสาเหตุสำคัญมาจากความต้องการอิสระ การทำในสิ่งที่ชอบ และการหลีกเลี่ยงกฎเกณฑ์/ข้อจำกัดของ การทำงานประจำ สะท้อนถึงการมีความคิดริเริ่มและกล้าที่จะเสี่ยงมากขึ้น
4. จริยธรรม คุณค่า และ Work-Life Balance
เป็นปัจจัยหลักที่ Gen Z ให้ความสำคัญที่สุด จากข้อมูลการสำรวจของ Deloitte ปี 2567 พบว่า 55% ของ Gen Z ในไทยมีแนวโน้มที่จะปฏิเสธงาน ที่ขัดต่อจริยธรรมและความเชื่อของตนเอง นอกจากนี้ ยังให้ความสำคัญกับงานที่มีคุณค่าและงานที่มี Work-Life Balance
ขณะเดียวกัน เมื่อพิจารณาด้านความภักดีต่อองค์กร ยังพบว่า Gen Z ไม่ยึดติดกับองค์กรเมื่อเทียบกับ แรงงานรุ่นก่อนหน้า โดยพร้อมที่จะเปลี่ยนงานหากพบว่าบริษัทไม่ตอบสนองความต้องการ ส่วนหนึ่งสะท้อนได้จาก อัตราการลาออกจากงานของคน Gen Z ในไทยที่เพิ่มขึ้น 12 - 15% มากกว่าอัตราเฉลี่ยการลาออกจากงาน ในภาพรวมที่อยู่ที่ประมาณ 10%
5. ความเชี่ยวชาญในการใช้เทคโนโลยีช่วยในการทำงาน
Gen Z มักใช้ AI เป็นเครื่องมือในการช่วยทำงาน อาทิ การวิเคราะห์ข้อมูล งานออกแบบ และการสร้างสรรค์คอนเทนต์ จากรายงาน Work Trend Index 2024 พบว่า Gen Z มีอัตราการนำ AI มาใช้ในงานถึง 85% สูงกว่าช่วงอายุอื่นและค่าเฉลี่ยทั่วโลก ที่อยู่ที่ 75% ชี้ให้เห็นว่า Gen Z มีทัศนคติเชิงบวกอย่างมากต่อการเติบโตของเทคโนโลยี
สอดคล้องกับข้อมูล ของ Deloitte ปี 2567 ที่พบว่า การที่ Gen Z ใช้ AI ในการทำงานทำให้มีเวลาเหลือไปทำอย่างอื่นมากขึ้น อีกทั้ง ยังช่วยพัฒนาทักษะและช่วยตัดสินใจได้อีกด้วย
6. Gen Z มีแนวโน้มที่จะขาด Soft Skills ที่จำเป็นต่อการทำงาน
การที่ Gen Z เติบโต ในยุคดิจิทัลที่เน้นการสื่อสารออนไลน์เป็นหลัก จึงให้ความสำคัญกับ Hard Skills อย่างการมีความรู้ด้านดิจิทัลที่โดดเด่น ทำให้มีความเข้าใจเกี่ยวกับ Soft Skills ที่จำเป็นอยู่ในระดับต่ำ โดยเฉพาะทักษะทางสังคมอย่างการสื่อสาร
นอกจากนี้ การขาด Soft Skills ยังทำให้ Gen Z บางส่วนอาจขาดความพร้อม ในการดำเนินธุรกิจ ซึ่งจากข้อมูลของ Bureau of Labor Statistics ของสหรัฐอเมริกา พบว่า 20% ของธุรกิจสตาร์ทอัพปิดตัวภายในปีแรก และ 30% ปิดภายใน 2 ปี ขณะที่เกือบครึ่งหนึ่งไม่สามารถอยู่รอดได้ ในช่วงห้าปีแรก ซึ่งส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากการขาดทักษะการบริหารจัดการและประเมินธุรกิจ เป็นต้น
จากข้อมูลข้างต้น สะท้อนให้เห็นถึงโอกาสและความท้าทายที่ผู้ประกอบการและเด็กจบใหม่ รวมไปถึง ภาครัฐจะต้องมีการปรับตัวต่อไป