สรุปประชุม BRICS 2025 คุยอะไรกัน และทำไมสี จิ้นผิง-ปูตินไม่เข้าร่วม

การประชุมสุดยอดผู้นำกลุ่ม BRICS ซึ่งเป็นกลุ่มเศรษฐกิจเกิดใหม่ที่ขนาดใหญ่ ได้เริ่มขึ้นเมื่อวันอาทิตย์ (6 กรกฏาคม) ที่นครริโอเดอเจนาโร ประเทศบราซิล แต่เป็นที่น่าจับตามอง เพราะการประชุมครั้งนี้ ไม่มีผู้นำของประเทศสมาชิกที่ทรงอิทธิพลที่สุดอย่างจีนและรัสเซียเข้าร่วม

การประชุมสุดยอดผู้นำ BRICS เปิดฉากขึ้นแล้วที่บราซิลเมื่อวานนี้ โดยที่ประชุมได้หารือถึงหลายประเด็น และได้ออกแถลงการณ์ประณามการโจมตีอิหร่าน แต่ในแถลงการณ์ไม่เอ่ยชื่อสหรัฐฯ หรืออิสราเอล ซึ่งเป็นสองประเทศที่ดำเนินการโจมตีดังกล่าวแแต่อย่างใด

นอกจากนี้ แถลงการณ์ยังเอ่ยถึงประเด็นความขัดแย้งของโลกอย่างกาซาและยูเครน โดยผู้นำ BRICS แสดงความกังวลอย่างยิ่งต่อสถานการณ์ด้านมนุษยธรรมในฉนวนกาซา และเรียกร้องให้มีการปล่อยตัวตัวประกันทั้งหมด และกลับคืนสู่โต๊ะเจรจา อีกทั้งยังขอประณาม “อย่างรุนแรงที่สุด” ต่อการโจมตีรัสเซียครั้งล่าสุดโดยกองกำลังยูเครน

สี จิ้นผิงไม่ได้มาด้วยตนเอง

ถือเป็นครั้งแรกในรอบกว่าทศวรรษแห่งการบริหารประเทศ ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ของจีน ซึ่งพยายามผลักดันให้ BRICS กลายเป็นกลไกสำคัญในการปรับสมดุลอำนาจโลก ไม่เข้าร่วมการประชุมสุดยอดประจำปีครั้งนี้

การขาดหายไปของสี จิ้นผิงจากเวทีการประชุมสำคัญ ซึ่งกินเวลาสองวัน เกิดขึ้นในช่วงวิกฤตของ BRICS กลุ่มที่ชื่อมาจากประเทศผู้ก่อตั้งเดิม ได้แก่ บราซิล รัสเซีย อินเดีย จีน และแอฟริกาใต้ และได้ขยายสมาชิกเพิ่มตั้งแต่ปี 2024 ได้แก่ อียิปต์ สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ เอธิโอเปีย อินโดนีเซีย และอิหร่าน เพราะสมาชิกบางประเทศกำลังเผชิญเส้นตายวันที่ 9 กรกฎาคมนี้ ในการเจรจามาตรการภาษีศุลกากรของสหรัฐฯ ที่ประธานาธิบดี โดนัลด์ ทรัมป์ เตรียมประกาศใช้

ขณะเดียวกัน ทุกประเทศต่างต้องรับมือกับความไม่แน่นอนทางเศรษฐกิจโลกที่เกิดจากนโยบายการค้าใหม่ของสหรัฐฯ ทำให้กลุ่ม BRICS เผชิญแรงกดดันมากขึ้นในการแสดงความเป็นหนึ่งเดียวกัน

แต่การที่สี จิ้นผิงหายไป หมายถึงผู้นำจีนพลาดโอกาสสำคัญในการนำเสนอภาพลักษณ์ของจีนในฐานะผู้นำทางเลือกที่มั่นคงแทนสหรัฐฯ ซึ่งเป็นภาพลักษณ์ที่จีนพยายามสื่อสารกับประเทศกำลังพัฒนาในภูมิภาค Global South มาตลอด และภาพลักษณ์นี้ยิ่งเด่นชัดขึ้นจากนโยบาย “อเมริกาต้องมาก่อน” ของทรัมป์ รวมถึงการที่สหรัฐฯ ตัดสินใจร่วมกับอิสราเอลโจมตีโรงงานนิวเคลียร์ของอิหร่านเมื่อเดือนที่แล้ว

อย่างไรก็ตาม นักวิเคราะห์มองว่าการตัดสินใจของสี จิ้นผิงที่จะไม่เข้าร่วม โดยส่งหลี่ เฉียง ผู้นำหมายเลขสองของรัฐบาลจีนมาแทน ไม่ได้หมายความว่าจีนให้ความสำคัญกับ BRICS น้อยลง หรือว่ากลุ่มนี้มีบทบาทน้อยลงต่อยุทธศาสตร์ของจีนในการสร้างพันธมิตรเพื่อต้านอำนาจตะวันตก

จง เจีย เอียน รองศาสตราจารย์แห่งมหาวิทยาลัยแห่งชาติสิงคโปร์ กล่าวว่า BRICS เป็นส่วนหนึ่งของความพยายามของรัฐบาลจีนในการสร้างความมั่นใจว่าจีนจะไม่ถูกพันธมิตรของสหรัฐฯ โอบล้อม แต่แรงกดดันนี้อาจลดน้อยลงเมื่อทรัมป์ดำรงตำแหน่งประธานาธิบดี เพราะทรัมป์ได้สั่นคลอนความสัมพันธ์แม้กระทั่งกับพันธมิตรหลักหลายประเทศ

สำหรับสี จิ้นผิงแล้ว BRICS อาจ “ไม่ใช่เรื่องสำคัญที่สุด” ในตอนนี้ เพราะเขากำลังมุ่งจัดการปัญหาเศรษฐกิจภายในประเทศของจีน อีกทั้งรัฐบาลจีนอาจไม่ได้คาดหวังผลลัพธ์ยิ่งใหญ่จากการประชุมสุดยอดปีนี้มากนัก

ปูตินไม่ไปเพราะอะไร?

ไม่ใช่แค่สี จิ้นผิงเท่านั้นที่ไม่ไปร่วมการประชุมที่รีโอ พันธมิตรใกล้ชิดที่สุดของผู้นำจีนในกลุ่มนี้อย่าง วลาดิเมียร์ ปูติน ประธานาธิบดีแห่งรัสเซีย ก็จะเข้าร่วมทางวิดีโอคอนเฟอเรนซ์ เนื่องจากบราซิล เจ้าภาพจัดการประชุมปีนี้ เป็นภาคีศาลอาญาระหว่างประเทศ (ICC) และมีพันธะหน้าที่ต้องจับกุมปูตินตามหมายจับของศาลที่กล่าวหาว่าเขาก่ออาชญากรรมสงครามในยูเครน

การไม่มีครั้งนี้ไม่ใช่เรื่องแปลก เพราะเมื่อตอนที่แอฟริกาใต้เป็นเจ้าภาพจัดการรประชุมเมื่อปี 2023 ปูตินก็ไม่ได้ไป เหตุผลเพราะแอฟริกาใต้ก็เป็นภาคีศาลอาญาระหว่างประเทศ (ICC) เช่นกัน และมีพันธะหน้าที่ต้องจับกุมปูตินตามหมายจับของศาลที่กล่าวหาว่าเขาก่ออาชญากรรมสงครามในยูเครน