พระเจดีย์ทรงระฆัง วัดประยุรวงศาวาส การเมืองในงานช่างสมัยรัชกาลที่ 3

อัพเดต 4 ชั่วโมงที่ผ่านมา • เผยแพร่ 5 ชั่วโมงที่ผ่านมา

ภาพถ่ายทางอากาศวัดประยุรวงศาวาส แลเห็นพระเจดีย์ทรงระฆังองค์ใหญ่ โดย ปีเตอร์ วิลเลียมส์ ฮันท์ เมื่อ พ.ศ.2489

วัดประยุรวงศาวาส “อารามแห่งวงศ์พระประยูรญาติ” นามพระราชทานจากพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3

พระเจดีย์ทรงระฆังองค์ใหญ่นี้ สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) ขณะดำรงตำแหน่งเจ้าพระยาพระคลังในสมัยรัชกาลที่ 3 เป็นผู้ริเริ่มสร้างขึ้น แต่หลังสร้างวัดแล้ว พระเจดีย์ยังไม่ทันแล้วเสร็จ ท่านถึงแก่พิราลัยเสียก่อน ต่อมาสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ได้สร้างพระเจดีย์ต่อจนเสร็จสมบูรณ์ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4

ถ้าอ่านประวัติการสร้างพระเจดีย์ทรงระฆัง วัดประยุรวงศาวาส สรุปความได้ว่าเริ่มสร้างรัชกาลที่ 3 แล้วเสร็จในรัชกาลที่ 4 ภายใต้ศรัทธาอย่างแรงกล้าในพระบวรพุทธศาสนาของ “สกุลบุนนาค”

ถ้าจะบอกว่า พระเจดีย์ทรงระฆังองค์ใหญ่นี้ คือสถาปัตยกรรมงานช่างชิ้นสำคัญที่แสดงนัยถึงการพร้อมสนับสนุน “เจ้าฟ้ามงกุฎ” หรือ “วชิรญาณภิกขุ” ของเสนาบดีสกุลบุนนาค แล้วหลักฐานคือ?

เพื่อให้เห็นภาพชัดขึ้น ชวนไปชมพระเจดีย์สำคัญในสมัยรัชกาลที่ 3 จะเห็นว่าเกือบทุกพระอารามจะสร้าง “เจดีย์เพิ่มมุม” หรือ ที่เรียกแบบช่างว่า เจดีย์ย่อมุมไม้สิบสอง,เจดีย์ย่อมุมไม้ยี่สิบ เช่น พระมหาเจดีย์และเจดีย์ในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม พระเจดีย์ประธานวัดนางนองวรวิหาร ฯลฯ

ในสมัยรัชกาลที่ 3 เมื่อ “วชิรญาณภิกขุ” เสด็จมาครองวัดบวรนิเวศวิหาร พระองค์ทรงสร้าง พระเจดีย์ประธานของวัดบวรนิเวศวิหารเป็นเจดีย์ทรงระฆัง ให้เจดีย์ทรงนี้กลับมาสำคัญอีกครั้ง อาจกล่าวได้ว่าเป็นพระเจดีย์ในพระราชนิยมรัชกาลที่ 4 ซึ่งต่อมาเมื่อขึ้นครองราชย์ พระอารามที่ทรงสร้างในรัชสมัยของพระองค์ พระเจดีย์ประธานของพระอารามล้วนสร้างเป็น พระเจดีย์ทรงระฆัง เช่น วัดบรมนิวาส วัดโสมนัสวิหาร วัดปทุมวนาราม วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม ฯลฯ

จะเห็นได้ว่า ถ้าสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) ให้สร้างพระเจดีย์ประธานของวัดประยุรวงศาวาสเป็นเจดีย์ทรงระฆัง พระเจดีย์ทรงระฆังองค์ใหญ่ของวัดประยุรวงศาวาสจึงไม่ได้แสดงเพียงความศรัทธาในพระบวรพุทธศาสนาเท่านั้น

ชวนให้คิดต่อ การสร้าง “พระเจดีย์ทรงระฆัง” วัดประยุรวงศาวาส คือการแสดงออกทางการเมืองในสถาปัตยกรรมงานช่างสมัยรัชกาลที่ 3 ที่เสนาบดีสกุลบุนนาคแฝงนัยพิเศษ ว่า พร้อมสนับสนุน “วชิรญาณภิกขุ” เมื่อมีการเปลี่ยนผ่านรัชสมัย โดยการสร้างพระเจดีย์ทรงระฆังองค์ใหญ่ในวัดสำคัญของสกุลบุนนาค

อ่านเพิ่มเติม :

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!!สมัครสมาชิกคลิกที่นี่**

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 18 กรกฎาคม 2568

อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : พระเจดีย์ทรงระฆัง วัดประยุรวงศาวาส การเมืองในงานช่างสมัยรัชกาลที่ 3

ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com