ทำไมทรัมป์จ้องเล่นงาน ‘กลุ่ม BRICS’ ตั้งระดับภาษีบีบ ‘สูงกว่า’ ย่านอาเซียน

อัพเดต 18 ชั่วโมงที่ผ่านมา • เผยแพร่ 14 ชั่วโมงที่ผ่านมา

เดิมทีหลายฝ่ายกังวลว่า ประเทศใน “กลุ่มอาเซียน” อย่างไทย กัมพูชา มาเลเซีย และเวียดนาม จะโดนภาษีทรัมป์หนัก เนื่องจากเกินดุลการค้ากับสหรัฐไม่น้อย และเป็นช่องทางสวมรอยสินค้าจากจีน แต่ในท้ายที่สุด ประเทศเหล่านี้กลับโดนภาษีในอัตราราว 20% และหากเป็นพันธมิตรสหรัฐที่ใกล้ชิดอย่างญี่ปุ่น เกาหลีใต้ ก็จะถูกเรียกเก็บในอัตราที่ต่ำกว่า คือ ราว 15%

กลับกลายเป็นว่าประเทศที่ตกลงดีลยากที่สุด คือ “กลุ่มประเทศ BRICS” ซึ่งนำโดยบราซิล รัสเซีย อินเดีย จีน และแอฟริกาใต้ โดยจีนโดนภาษีนำเข้าหนักที่สุดจากกว่า 100% เหลือ 30% และการต่อรองยังไม่แล้วเสร็จ อินเดียโดนภาษีสูงถึง 25% แม้เป็นฐานผลิตใหม่ให้ Apple ก็ตาม ทั้งยังถูก ปธน.ทรัมป์ขู่ให้เลิกซื้อน้ำมันรัสเซีย ส่วนรัสเซียแม้ไม่ได้ค้าขายกับสหรัฐแล้ว แต่ก็โดนมาตรการคว่ำบาตรที่หนักขึ้นกว่าเดิม

ส่วนบราซิล โดนสหรัฐเก็บภาษีสูงลิ่วถึง 50% และแอฟริกาใต้ก็ถูกเก็บในระดับสูง 30% เรียกได้ว่า ระดับภาษีต่อประเทศแกนนำ BRICS “ค่อนข้างสูงมาก” เมื่อเทียบกับย่านอาเซียน

ไม่เพียงเท่านั้น ทรัมป์ยังขู่รีดภาษีเพิ่มอีก 10% หากประเทศใดจับมือกับ BRICS จุดคำถามที่น่าสนใจต่อว่า “ทำไม ปธน.ทรัมป์ต้องมุ่งเล่นงานประเทศกลุ่ม BRICS ด้วย”

ท้าทายระเบียบโลกเดิมของสหรัฐ

ที่ผ่านมา กลุ่ม BRICS ไม่เพียงร่วมมือกันทางการค้าเท่านั้น แต่ยังพยายามสร้างระบบการเงิน-การค้าใหม่ “แบบคู่ขนาน” ขึ้นมาท้าชนระบบสหรัฐด้วย เช่น

- เสนอสกุลเงิน BRICS ทางเลือกใหม่ (เช่น หยวน รูเบิล รูปี) พร้อมลดการใช้ดอลลาร์สหรัฐลง

- ตั้งธนาคาร New Development Bank เพื่อแข่งกับสถาบัน IMF และธนาคารโลก เพื่อปล่อยกู้โดยไม่ถูกผูกมัดกับเงื่อนไขเสรีนิยม และไม่ต้องตกอยู่ใต้อิทธิพลตะวันตก

- ใช้ระบบโอนเงินทางเลือกอย่าง CIPS (จีน), SPFS (รัสเซีย) แทนระบบ SWIFT (ควบคุมโดยสหรัฐ/ยุโรป)

ไม่เพียงเท่านั้น กลุ่มแกนหลัก 5 ประเทศใน BRICS ยังขยายสมาชิกเป็นกลุ่ม BRICS+, กลุ่มองค์การความร่วมมือเซี่ยงไฮ้ (SCO), กลุ่มประเทศซีกโลกใต้ (Global South) เพื่อตั้งเวทีแข่งขันกับกลุ่มประเทศอุตสาหกรรมชั้นนำ 7 ประเทศ (G7) และสหภาพยุโรป (EU)

ยิ่งไปกว่านั้น ในช่วงท้ายของการประชุมสุดยอด BRICS ที่เมืองริโอเดอจาเนโร เมื่อนักข่าวสอบถามถึงภัยคุกคามด้านภาษีของ ปธน.ทรัมป์ นายลูลา ดา ซิลวา ประธานาธิบดีบราซิลได้ตอบโต้กลับอย่างท้าทายว่า “โลกเปลี่ยนไปแล้ว เราไม่ต้องการจักรพรรดิ”

ความริเริ่มเหล่านี้ ประกอบกับสมาชิกกลุ่ม BRICS ก็ขยายใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ ทำให้ทรัมป์มองว่า นี่คือ ภัยคุกคามต่อ “อำนาจดอลลาร์” และระเบียบโลกแบบตะวันตก

“BRICS ถูกจัดตั้งขึ้นมา เพื่อทำร้ายเรา ถูกตั้งขึ้นมาเพื่อทำให้เงินดอลลาร์ของเราเสื่อมค่า และแย่งชิงสถานะของดอลลาร์ในฐานะมาตรฐานโลกไป” ทรัมป์ กล่าว

“ประเทศใดก็ตามที่เข้าร่วมกับ ‘นโยบายต่อต้านอเมริกา’ ของกลุ่ม BRICS จะต้องเผชิญกับมาตรการทางภาษีโดย ‘ไม่มีข้อยกเว้น’ ” ทรัมป์เขียนบนโซเชียลมีเดียตัวเอง ขณะที่ผู้นำกลุ่ม BRICS กำลังประชุมสุดยอดประจำปีที่นครรีโอเดจาเนโร

ไม่กี่วันต่อมา เขายกระดับแรงกดดันขึ้นอีก โดยเสนอว่า ต้องการ “สลาย” กลุ่มนี้ทิ้ง “ถ้าประเทศไหนเป็นสมาชิกของ BRICS พวกเขาจะต้องจ่ายภาษี 10% แค่เพราะเหตุผลนั้นเหตุผลเดียว และพวกเขาคงไม่เป็นสมาชิกได้นานหรอก” ทรัมป์ กล่าวระหว่างการประชุมคณะรัฐมนตรี

นี่ไม่ใช่ครั้งแรกที่เขาพูดในลักษณะนี้ ย้อนไปเมื่อเดือนพฤศจิกายน ขณะที่ดำรงตำแหน่งว่าที่ประธานาธิบดี ทรัมป์เคยขู่ว่า เขาจะเก็บ “ภาษี 100%” กับประเทศในกลุ่ม BRICS เว้นแต่พวกเขาจะให้คำมั่นว่า จะไม่สร้าง “สกุลเงิน BRICS ใหม่” หรือสนับสนุนสกุลเงินอื่นใดที่จะแทนที่ “ดอลลาร์สหรัฐอันทรงพลัง”

เขาย้ำคำขู่นี้อีกครั้งเมื่อต้นปีที่ผ่านมา โดยมุ่งเป้าไปที่ประเทศ BRICS ซึ่งเขาเห็นว่า “ดูเป็นปฏิปักษ์” ต่อสหรัฐ

“ทรัมป์มีเหตุผลที่ต้องกังวล” อลิเซีย การ์เซีย-เอร์เรโร นักวิจัยอาวุโสจากสถาบันคลังสมอง Bruegel ซึ่งตั้งอยู่ที่กรุงบรัสเซลส์ให้ความเห็น

“กลุ่ม BRICS มีจุดยืนต่อต้านตะวันตกอย่างชัดเจน ส่วนหนึ่งในอุดมการณ์ของกลุ่มคือ การเปลี่ยนแปลงระเบียบโลก” อลิเซีย การ์เซีย-เอร์เรโร กล่าว

จีน–รัสเซีย เดินเกม BRICS ถ่วงดุลอำนาจโลก

ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา ขณะที่ “จีน” แสดงบทบาทเชิงรุกมากขึ้นในเวทีโลก และ“รัสเซีย” บุกยูเครน จนกลายเป็นคู่กรณีโดยตรงกับสหภาพยุโรป ความขัดแย้งเหล่านี้ก็ทวีความรุนแรงขึ้น ผู้สังเกตการณ์หลายรายชี้ว่า ทั้งจีน และรัสเซียพยายามผลักดันให้กลุ่ม “BRICS” กลายเป็นเครื่องมือที่เฉียบคมยิ่งขึ้น ในการถ่วงดุลอำนาจนำของสหรัฐ

จีนมุ่งหวังมายาวนานที่จะผลักดันให้ “เงินหยวน” กลายเป็นสกุลเงินสากล และลดทอนสิ่งที่จีนเรียกว่า “อำนาจครอบงำทางการเงินของสหรัฐ”

เมื่อเดือนที่แล้ว ในการกล่าวสุนทรพจน์ที่เวทีการเงินในนครเซี่ยงไฮ้ “พาน กงเซิง” ผู้ว่าการธนาคารกลางจีน ได้เรียกร้องให้มีการพัฒนา “ระบบการเงินระหว่างประเทศแบบหลายขั้ว” หรือระบบที่ไม่มีสกุลเงินใดครองความเป็นใหญ่แต่เพียงผู้เดียว

ในความริเริ่มโดยจีนนี้ แอนดรูว์ วิลสัน รองเลขาธิการหอการค้านานาชาติมองว่า การที่ประเทศต่างๆ จะยอมตามสหรัฐ โดยเลิกทำธุรกิจกับจีนนั้น “เป็นเรื่องที่ท้าทาย”

วิลสัน กล่าวว่า “การแยกตัวออกจากจีน ในหลายภาคอุตสาหกรรมนั้น ยากกว่าที่คิดในทางปฏิบัติ” “หากดูจากการที่จีนครองความเป็นผู้นำในหลายสาขา เช่น รถยนต์ไฟฟ้า แบตเตอรี่ โดยเฉพาะแร่หายาก และแม่เหล็ก จะเห็นได้ว่า ยังไม่มีทางเลือกอื่นที่สามารถทดแทนการผลิตจากจีนได้จริง”

โค่นล้มอำนาจนำของสหรัฐ ไม่ง่าย

สำหรับโอกาสที่กลุ่ม BRICS จะล้มอำนาจนำเดิมของสหรัฐได้หรือไม่นั้น นักเศรษฐศาสตร์เฮอร์เบิร์ต โพนิช มองว่า “ทรัมป์ไม่ควรต้องกังวล” โดยเสริมว่า “BRICS ยังอยู่ใน ‘ช่วงเริ่มต้น’ และการเชื่อมช่องว่างของลำดับความสำคัญที่แตกต่างกันของแต่ละประเทศนั้น เป็นโจทย์ที่ยากมาก การจะโค่นล้มสถานะนำโดยสหรัฐนี้ จึงไม่ใช่เรื่องง่าย”

โพนิช มองว่า การขยายสมาชิกไม่ได้เท่ากับการมีอิทธิพล หากขาดวิสัยทัศน์เชิงกลยุทธ์ที่ชัดเจน การประสานงานที่เข้มแข็ง และทางเลือกที่จับต้องได้ โดยหากไม่เข้มแข็งพอ กลุ่มนี้ก็เสี่ยงที่จะกลายเป็นเพียง “สโมสรเชิงสัญลักษณ์” มากกว่าจะเป็นพลังที่เปลี่ยนแปลงโลกได้จริง

ทั้งนี้ เงินดอลลาร์สหรัฐถูกใช้ในเกือบ 90% ของธุรกรรมทั่วโลก และคิดเป็น 59% ของทุนสำรองเงินตราต่างประเทศ ส่งผลให้นักเศรษฐศาสตร์หลายรายมองว่า กระแสลดการพึ่งพาดอลลาร์ ยังคงเป็นภัยคุกคามที่อาจอยู่ห่างไกลในอนาคต