เห็นบ้านคนอื่นสะอาด เราก็สุขใจ ทำไมเราถึงชอบดูคลิปทำความสะอาดกันนะ?
สิ่งที่ทำให้เราหยุดดูคลิปจนจบ:
ตัดต่อดี ภาพสวย เนื้อหาน่าฟัง ❌
คนทำความสะอาดพรม ✅
ถ้าต้องรวมเวลาที่ใช้ไปกับการดูคลิปทำความสะอาดคราบพรมเขลอะๆ ล้างคราบสกปรกที่พื้น หรือทำความสะอาดบ้านให้เหมือนใหม่ คงได้มาหลายชั่วโมงแน่ๆ เพราะเจอคลิปเหล่านี้ทีไร สมองเป็นต้องสั่งให้หยุดดูจนจบทุกที
อันที่จริงคลิปแบบนี้ก็ไม่ได้มีอะไรซับซ้อน เพียงแค่ตั้งกล้องไว้ให้เราเห็นวิธีการทำความสะอาดได้ชัดๆ เร่งสปีดให้เห็นว่าคราบสกปรกหายไปในเวลาไม่กี่นาที มีเสียงขัดเสียงถูให้ได้ยิน แต่แค่นี้ก็ทำให้เรารู้สึกอยากติดตามต่อ จนต้องนอนดึกถึงตี 1 ตี 2 อยู่อย่างนั้น
ทั้งที่คลิปที่น่าสนุกกว่านี้ก็มีตั้งมากมาย แต่ทำไมเราถึงชอบดูคลิปทำความสะอาดเหล่านี้กันนะ วันนี้ The MATTER ชวนไปดูจิตวิทยาเบื้องหลังของความชอบนี้กัน
เพราะการทำความสะอาดช่วยฮีลใจ
ก่อนจะไปถึงคำตอบว่าทำไมเราถึงชอบดูคลิปทำความสะอาด เราอยากชวนมาเข้าใจก่อนว่าการทำความสะอาดส่งผลกับใจเรายังไงบ้าง
หลายคนอาจเคยเจอเหตุการณ์นี้ เช่น ช่วงก่อนสอบ หรือต้องทำงานสำคัญใกล้เดดไลน์ จู่ๆ ก็อยากลุกขึ้นมาทำความสะอาดห้องน้ำ ล้างจาน หรือจัดข้าวของ ทั้งๆ ที่ก่อนหน้านี้ก็ไม่ได้รู้สึกกวนใจมากเท่าไหร่ แต่พอมีเรื่องเครียดทีไร ก็อยากจะลุกขึ้นมาทำความสะอาดให้ได้ทันที ที่เป็นแบบนี้ก็เพราะการทำความสะอาดช่วยลดความเครียดให้เราได้นั่นเอง
มีคำอธิบายจากนักจิตวิทยาที่ให้คำปรึกษาด้านอาชีพ คริสติ ฟิลลิปส์ (Kristi Phillips) บอกว่าสมองเราชอบความเป็นระเบียบ ยิ่งมีสิ่งเร้าหรือตัวกระตุ้นน้อยเท่าไหร่ เรายิ่งรู้สึกผ่อนคลายมากขึ้นเท่านั้น สอดคล้องกับการศึกษาของมหาวิทยาลัยคอนเนตทิคัต ปี 2015 เกี่ยวกับความวิตกกังวล พบว่าผู้คนมักทำกิจวัตรเดิมซ้ำๆ เช่น การความสะอาดช่วงที่มีความเครียด เพราะกิจกรรมเหล่านี้ช่วยให้พวกเขารู้สึกควบคุมตัวเองได้ในช่วงเวลาวุ่นวายของชีวิต
ขณะเดียวกันงานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสาร Mindfulness ที่ศึกษาเกี่ยวกับการฝึกสติ พบว่าการล้างจานอย่างตั้งใจ ช่วยให้ความวิตกกังวลลดลง 27% และมีแรงบันดาลใจเพิ่มขึ้น 25% อาจเรียกได้ว่าการจดจ่ออยู่กับกิจกรรมหนึ่งอย่างการทำความสะอาด ก็เป็นอีกทางหนึ่งที่ช่วยเพิ่มความสุขให้เราได้
จะเห็นว่า ความรกหรือข้าวของที่ไม่ถูกจัดการให้เข้าที่เข้าทาง มักกระตุ้นให้เรารู้สึกว่าต้องทำอะไรสักอย่างอยู่ตลอดเวลา ซึ่งอาจทำให้สมองต้องทำงานหนักขึ้นได้ ในทางกลับกันการทำความสะอาดช่วยให้เรารู้สึกปลอดภัย เพราะเราสามารถควบคุมสิ่งต่างๆ และคาดเดาได้ว่าจะเกิดอะไรขึ้นต่อไป เช่น หากทำความสะอาด เราก็รู้แน่ว่าสุดท้ายแล้วเราจะได้พื้นใหม่ หรือจานชามที่สะอาดเอี่ยม ดังนั้นเพื่อรับมือกับความเครียดที่เพิ่มขึ้น เราจึงเลือกหันไปจัดการสิ่งที่เราทำได้แทน
หลังจากที่เรารู้แล้วว่าการทำความสะอาดช่วยลดความเครียดให้เราได้จริง ก็นำมาสู่คำถามถัดมาที่ว่า แล้วการดูคลิปทำความสะอาดจะช่วยให้เรารู้สึกผ่อนคลายได้เหมือนลุกขึ้นไปทำเองจริงไหมนะ?
อันที่จริงนักการดูคลิปเหล่านี้ก็ทำให้เรารู้สึกควบคุมสิ่งต่างๆ ได้เช่นเดียวกัน มิเชลล์ โบเพร (Michelle Beaupre) นักบำบัดพฤติกรรมสุขภาพ อธิบายว่าวิดีโอเหล่านี้ก็เป็นเหมือนโลกจำลอง ที่ถูกทำให้เราเห็นว่าพื้นที่รกรุงรังถูกทำให้สะอาดเรียบร้อยไม่กี่อึดใจ พรมสกปรกถูกทำให้สะอาดในไม่กี่วินาที หรือขวดโหลที่ว่างเปล่าเต็มไปด้วยขนมที่จัดเรียงอย่างสวยงาม จากงานยากๆ ที่หากทำเองคงใช้เวลาเป็นวันๆ ถูกย่อให้กลายเป็นเป็นเรื่องง่ายๆ ที่ใช้เวลาไม่กี่นาที สิ่งเหล่านี้ช่วยเติมเต็มความรู้สึก และทำให้เรารู้สึกผ่อนคลายเช่นกัน แถมยังสบายกว่าเพราะเราไม่ต้องลุกขึ้นมาทำสิ่งเหล่านี้ด้วยตัวเองด้วยซ้ำไป
เพราะถ้าพูดกันจริงๆ แล้วการทำความสะอาด แม้จะช่วยลดความเครียดได้ก็จริง แต่มันก็สร้างภาระทางความรู้สึกอย่างมาก เพราะเราอาจมองว่าต้องใช้เวลาเป็นวันๆ กว่าจะทำเสร็จ หรือต้องตัดใจทิ้งของแต่ละชิ้น สิ่งเหล่านี้ทำให้การทำความสะอาดเองไม่ใช่เรื่องง่ายสำหรับหลายคน
ดังนั้น ตราบใดที่การทำความสะอาดยังเป็นเรื่องยาก ก็ไม่แปลกเลยที่เราจะชอบดูคลิปทำความสะอาดแบบเร่งสปีด ผสมการตัดต่อแบบฉึบฉับ และเสียง ASMR ฟินๆ เพราะอย่างน้อยก็เป็นอีกทางเลือกให้เรายังรู้สึกควบคุมสิ่งต่างๆ ด้วยตัวเอง แถมยังง่ายกว่าการลุกขึ้นไปทำเองเป็นไหนๆ
อีกด้านของคลิปทำความสะอาด
ในโลกที่เต็มไปด้วยความเครียด อย่างน้อยก็ยังมีคลิปทำความสะอาดที่ช่วยฮีลใจเราได้ ซึ่งถ้าดูเอาเพลินๆ เป็นคลิปกำจัดคราบสกปรกสิ่งของชิ้นโน้นที ชิ้นนี้ทีก็คงไม่เป็นไร แต่หากเสพติดการทำความสะอาดบ้าน จนกดดันว่าตัวเองต้องมีบ้านที่สะอาดเนี้ยบไร้ที่ติ ก็อาจส่งผลกับใจได้เหมือนกันนะ
มีหลายคนไม่น้อยอาจรู้สึกเครียดเมื่อได้เห็นการทำความสะอาดบน TikTok ในหมวดหมู่ ‘#CleanTok’ ช่องของเหล่าครีเอเตอร์ที่ถ่ายวิธีการทำความสะอาดบ้านของตัวเอง เพราะเชื่อว่าตัวเองต้องทำบ้านให้สะอาดแบบคลิปที่เห็น หรือต้องใช้วิธีทำความสะอาดแบบเดียวกัน ทั้งที่ไม่จำเป็นเลยก็ตาม
คอร์ทนีย์ มอร์แกน (Courtney Morgan) เป็นนักบําบัดและผู้ก่อตั้ง Counseling Unconditionally บริษัทให้คำปรึกษาในรัฐเคนตักกี้ อธิบายว่า ความเครียดจากการดูคลิปเหล่านี้ อาจเกิดจากการเห็นวิธีทำความสะอาดแบบสุดโต่ง เช่น การใช้น้ำยาทำความสะอาดถึง 12 ชนิดกับอ่างอาบน้ำชิ้นเดียว ซึ่งถือว่ามากเกินไปสำหรับการทำความสะอาด
อีกสิ่งหนึ่งที่สร้างแรงกดดันให้กับผู้รับชม คือบ้านของเหล่าครีเอเตอร์เหล่านี้มักมีสิ่งหนึ่งที่คล้ายกันคือ เป็นบ้านสะอาดสะอ้าน แต่ไร้สีสัน ไม่มีชีวิตชีวา เช่น กำแพงขาว เฟอร์นิเจอร์สีเบจ และแทบไม่เห็นของส่วนตัว นักบำบัดพฤติกรรม อธิบายเพิ่มเติมว่า บางครั้งการดูช่องเหล่านี้แล้วคาดหวังว่าบ้านต้องเพอร์เฟ็กต์อย่างที่เห็นในคลิปตลอดเวลาอาจทำให้รู้สึกเครียดได้ เพราะท้ายที่สุดแล้วคนที่อยู่อาศัยก็เป็นเราเอง ซึ่งไม่จำเป็นต้องโชว์ให้ใครเห็นตลอดเวลา การจะมีของส่วนตัวบ้าง หรือไม่เรียบร้อยตลอดเวลาก็ไม่เป็นไร ขอแค่เรามีความสุขในพื้นที่ตัวเองก็เพียงพอแล้ว
หากถ้าวันไหนรู้สึกเครียดหรือกังวล อาจจะลองหาทางผ่อนคลายด้วยการลุกขึ้นมาทำความสะอาดเล็กๆ น้อยๆ อาจไม่จำเป็นต้องตั้งเป้าว่าจะทำความสะอาดบ้านทั้งหลัง แต่แค่พับผ้าห่ม หรือล้างจานก็ช่วยฮีลใจเราได้เหมือนกัน
แต่ถ้าเหนื่อยเกินกว่าจะลุกขึ้นไปทำเองไหว ลองดูคลิปทำความสะอาดสักคลิปก็ไม่เสียหายนะ
อ้างอิงจาก
Graphic Designer: Krittaporn Tochan
Editorial Staff: Runchana Siripraphasuk