ออทิสติกในผู้ใหญ่ วิธีสังเกตว่าเราอาจเป็น ความแตกต่างออทิสติกในเด็ก

ออทิสติกในวัยผู้ใหญ่ คืออะไร ความแตกต่างจากออทิสติกในเด็ก อาการ วิธีสังเกต การดูแลรักษา

เมื่อพูดถึง "ออทิสติก" (Autism Spectrum Disorder: ASD) ภาพที่คนทั่วไปมักนึกถึงคือ เด็กที่ไม่สบตา พูดช้า หรือเล่นกับเพื่อนไม่เป็น แต่แท้จริงแล้ว ออทิสติกไม่ได้จำกัดอยู่เพียงวัยเด็ก หากแต่เป็นภาวะที่อยู่กับบุคคลไปตลอดชีวิต ความเข้าใจผิดที่ว่าผู้ใหญ่ไม่เป็นออทิสติก ทำให้หลายคนเพิ่งมารู้ความจริงตอนโตว่าตนเองอยู่บนสเปกตรัมนี้

การทำความเข้าใจออทิสติกในวัยผู้ใหญ่จึงสำคัญอย่างยิ่ง เพราะอาการอาจซ่อนอยู่ภายใต้บุคลิกภาพที่ "ดูปกติ" หรือการพยายามปรับตัวให้เข้ากับสังคม จนบางครั้งคนรอบตัว ไม่ทันสังเกตเห็น

ออทิสติกในวัยผู้ใหญ่คืออะไร?

ออทิสติกจัดอยู่ในกลุ่ม ภาวะพัฒนาการทางระบบประสาท (Neurodevelopmental disorder) เกี่ยวข้องกับการทำงานของสมองที่แตกต่างจากคนทั่วไป ส่งผลให้ผู้ที่อยู่บนสเปกตรัมอาจเผชิญความท้าทายหลายด้าน เช่น

1. การสื่อสารและการเข้าสังคม – เข้าใจนัยทางสังคมยาก อ่านอารมณ์ผู้อื่นไม่ออก หรือรู้สึกเครียดเมื่อต้องอยู่ในกลุ่มใหญ่

2. พฤติกรรมและความสนใจ – มีรูปแบบพฤติกรรมซ้ำ ๆ หรือมีความสนใจเฉพาะด้านที่ลึกและจริงจัง

3. การตอบสนองทางประสาทสัมผัส – อาจไวต่อเสียง แสง กลิ่น หรือสัมผัสบางอย่าง

ออทิสติกในวัยผู้ใหญ่ไม่ใช่โรคที่ "เพิ่งเกิดขึ้น" แต่เป็นสิ่งที่ดำรงอยู่ตั้งแต่วัยเด็ก เพียงแต่บางคนไม่ได้รับการวินิจฉัยตั้งแต่เนิ่นๆ หรือใช้กลยุทธ์ในการปรับตัว (Masking) ทำให้ไม่ถูกสังเกตเห็น

อาการของออทิสติกในวัยผู้ใหญ่

แม้แต่ละคนจะมีการแสดงออกแตกต่างกัน แต่มีอาการร่วมที่พบได้บ่อยดังนี้

1) ด้านการสื่อสารและปฏิสัมพันธ์

• มักตีความคำพูดตามตัวอักษร ไม่เข้าใจการประชด มุกตลก หรือการเสียดสี

• ไม่ถนัดการพูดคุยสั้น ๆ (small talk) เช่น "วันนี้อากาศดีนะ"

• อาจหยุดพูดกะทันหันหรือพูดยาวเกินไปเมื่อพูดถึงสิ่งที่สนใจ

• รู้สึกยากที่จะ "อ่านบรรยากาศ" ในวงสนทนา

• บางครั้งถูกมองว่าเป็นคนพูดตรงเกินไปหรือขาดความเห็นอกเห็นใจ

2) ด้านพฤติกรรมและความสนใจ

• มีความสนใจเฉพาะด้านที่ลึกและจริงจัง (special interest)

• ยึดติดกับกิจวัตรประจำวันอย่างเคร่งครัด หากถูกเปลี่ยนจะเครียด

• แสดงพฤติกรรมซ้ำ ๆ เช่น เขย่าขา หมุนของ เคาะโต๊ะเบา ๆ

3) ด้านประสาทสัมผัส

• ไวต่อสิ่งเร้า เช่น ไม่ทนต่อเสียงดัง กลิ่นแรง หรือสัมผัสผ้าที่ระคายเคือง

• บางคนอาจไม่ตอบสนองต่อสิ่งเร้าที่ควรตอบสนอง เช่น ไม่สังเกตความเจ็บปวด

4) ด้านอารมณ์และสุขภาพจิต

• มักเผชิญภาวะวิตกกังวลและซึมเศร้า

• เกิด "Autistic Burnout" ได้จากการฝืนปรับตัวกับสังคม

• ใช้ masking หรือการแสร้งทำเป็นปกติ ซึ่งอาจทำให้เหนื่อยล้าในระยะยาว

วิธีสังเกตว่าอาจเป็นออทิสติกในวัยผู้ใหญ่

ผู้ใหญ่หลายคนเพิ่งสงสัยตนเองเมื่อเจอปัญหาในการทำงานหรือความสัมพันธ์ วิธีสังเกตเบื้องต้น ได้แก่

• รู้สึกว่าการเข้าสังคมใช้พลังงานมากเกินไป

• ต้องใช้เวลาฟื้นตัวหลังเจอผู้คนจำนวนมาก

• สนใจเรื่องใดเรื่องหนึ่งแบบลึกซึ้งกว่าคนทั่วไป

• รู้สึกไม่สบายใจกับการเปลี่ยนแปลงกะทันหัน

• ถูกคนรอบข้างบอกว่า "พูดตรงเกินไป" หรือ "ไม่เข้าใจมุกตลก"

การทำ แบบประเมิน AQ Test (Autism Spectrum Quotient) อาจช่วยสะท้อนเบื้องต้น แต่การวินิจฉัยที่แท้จริงควรทำโดยจิตแพทย์หรือนักจิตวิทยาคลินิก ผ่านการสัมภาษณ์และแบบทดสอบมาตรฐาน

ความแตกต่างจากออทิสติกในเด็ก

ความแตกต่างด้านพฤติกรรมและการสื่อสาร

เด็กออทิสติกมักแสดงอาการชัดเจน เช่น ไม่สบตา พูดช้า ไม่ตอบสนองต่อเสียงเรียก หรือเล่นของเล่นแบบเดิมซ้ำๆ ซึ่งสังเกตได้ตั้งแต่ยังเล็ก ส่วนในผู้ใหญ่ พฤติกรรมเหล่านี้อาจลดความชัดเจนลง แต่ยังมีความยากลำบากในการสื่อสารกับผู้อื่น โดยเฉพาะการเข้าใจการพูดเชิงสังคม เช่น การประชด การแซว หรือภาษากาย

ในวัยผู้ใหญ่ หลายคนสามารถพูดคุยได้ตามปกติ แต่จะมีปัญหาเมื่อเจอสถานการณ์ที่ต้องใช้ความเข้าใจทางอารมณ์หรือสังคม เช่น ไม่รู้ว่าจะเริ่มบทสนทนาอย่างไร หรือไม่เข้าใจความรู้สึกของคนอื่นในบางสถานการณ์

การแสดงอารมณ์และการเข้าสังคม

เด็กออทิสติกมักจะแสดงอารมณ์ทางใบหน้าได้น้อย เช่น ไม่ยิ้มตอบ ไม่แสดงความรู้สึกเมื่อดีใจหรือเสียใจ บางคนดูเหมือน "อยู่ในโลกของตัวเอง" ขณะที่ในผู้ใหญ่ แม้จะควบคุมอารมณ์ภายนอกได้มากขึ้น แต่ภายในอาจยังรู้สึกเครียดหรืออึดอัดเมื่อต้องอยู่กับคนหมู่มาก

ผู้ใหญ่บางคนเรียนรู้ที่จะ "ปรับตัว" ให้ดูเหมือนเข้ากับคนอื่นได้ ซึ่งเรียกว่า Masking (การปิดบังอาการ) เช่น พยายามเลียนแบบพฤติกรรมทางสังคมของคนทั่วไป แม้จะรู้สึกฝืนหรือเหนื่อยล้าเป็นอย่างมากหลังจากเข้าสังคม

การพัฒนาทักษะกับความสนใจเฉพาะด้าน

ในเด็ก เรามักเห็นความสนใจเฉพาะด้านที่ชัดเจน เช่น สนใจตัวอักษร ตัวเลข หรือเครื่องจักร และเล่นในรูปแบบซ้ำๆ ส่วนในผู้ใหญ่ ความสนใจเฉพาะด้านนี้อาจพัฒนาเป็นทักษะเฉพาะทาง เช่น ความเชี่ยวชาญในงานด้านโปรแกรมมิ่ง ดนตรี ศิลปะ วิทยาศาสตร์ หรือหัวข้อเฉพาะที่เจาะลึกมาก

แต่ในขณะเดียวกัน ความสนใจเหล่านี้อาจทำให้ยากต่อการปรับตัวหากต้องเปลี่ยนแปลง หรือต้องทำงานที่ไม่ใช่สิ่งที่ตนสนใจ

การรับรู้ตัวเองและการวินิจฉัย

เด็กที่ได้รับการวินิจฉัยออทิสติกตั้งแต่เล็ก มักมีโอกาสได้รับการช่วยเหลือจากครอบครัวและครู แต่ในกรณีของผู้ใหญ่ หลายคนอาจใช้ชีวิตโดยไม่รู้ตัวว่าตัวเองอยู่ในกลุ่มออทิสติก จนกระทั่งอายุมากขึ้นและเริ่มตั้งคำถามกับพฤติกรรมของตัวเอง เช่น ทำไมถึงเหนื่อยกับการเข้าสังคมมากกว่าคนอื่น ทำไมจึงจัดการอารมณ์หรือตารางชีวิตได้ยาก หรือทำไมจึงรู้สึก "ไม่เหมือนใคร" มาตลอดชีวิต

การวินิจฉัยในวัยผู้ใหญ่จึงมักมาช้า และหลายคนเพิ่งจะเข้าใจตนเองได้เมื่ออายุมากขึ้นแล้ว บางรายอาจเข้าใจตัวเองหลังจากลูกได้รับการวินิจฉัย และเริ่มสังเกตเห็นความเหมือนกัน

การปรับตัวในแต่ละช่วงวัย

เด็กมักต้องการการสนับสนุนจากครอบครัวและโรงเรียนในการสร้างทักษะพื้นฐาน เช่น การพูด การเข้าสังคม และการเรียนรู้ ส่วนผู้ใหญ่ต้องเผชิญกับความท้าทายในการทำงาน การใช้ชีวิตคู่ หรือการดูแลตนเองในชีวิตประจำวัน เช่น การจัดการเวลาหรือการวางแผน

ถึงแม้ว่าอาการบางอย่างอาจลดลงหรือเปลี่ยนแปลงตามอายุ แต่ความต้องการในการสนับสนุนทางจิตใจ สังคม และการใช้ชีวิต ยังคงมีอยู่ และต้องการความเข้าใจจากคนรอบข้างอย่างต่อเนื่อง

การดูแลรักษาและการสนับสนุน

ออทิสติกไม่ใช่โรคที่รักษาให้หาย แต่สามารถ จัดการและพัฒนาให้ใช้ชีวิตได้อย่างมีคุณภาพ

1) การบำบัด

• Cognitive Behavioral Therapy (CBT): ช่วยลดความวิตกกังวลและซึมเศร้า

• Social Skills Training: ฝึกการสื่อสารและเข้าใจนัยทางสังคม

• Occupational Therapy: ช่วยจัดการความไวทางประสาทสัมผัสและกิจวัตรประจำวัน

2) การดูแลตนเอง

• สร้างกิจวัตรที่ชัดเจน ลดความเครียดจากความไม่แน่นอน

• จัดสิ่งแวดล้อมให้เหมาะสม เช่น หลีกเลี่ยงเสียงดังหรือแสงจ้า

• ให้เวลาพักฟื้นพลังเมื่อต้องเข้าสังคม

3) การสนับสนุนจากครอบครัวและสังคม

• ครอบครัวควรเข้าใจว่าออทิสติกไม่ใช่ "ความผิดปกติที่ต้องแก้" แต่เป็นความแตกต่าง

• ที่ทำงานควรจัดโครงสร้างงานชัดเจน ใช้การสื่อสารตรงไปตรงมา และเปิดโอกาสให้ทำงานตามความถนัด

• สังคมควรยอมรับ แนวคิด Neurodiversity ที่มองว่าออทิสติกคือหนึ่งในรูปแบบความหลากหลายของสมองมนุษย์

ข้อควรรู้เกี่ยวกับออทิสติกในวัยผู้ใหญ่

1. ไม่ใช่ความผิดพลาดในการเลี้ยงดู – ออทิสติกมีรากฐานจากพันธุกรรมและการพัฒนาสมอง

2. ไม่ได้หมายถึงขาดความสามารถ – ผู้ใหญ่ออทิสติกจำนวนมากมีศักยภาพโดดเด่นด้านตรรกะ ความคิดสร้างสรรค์ และความละเอียดรอบคอบ

3. พบร่วมกับภาวะอื่นได้ – เช่น สมาธิสั้น (ADHD), ภาวะวิตกกังวล, ซึมเศร้า

4. การวินิจฉัยช้าไม่ใช่ปัญหาที่แก้ไม่ได้ – การรู้ความจริงในวัยผู้ใหญ่ช่วยให้เข้าใจตนเองและหาวิธีใช้ชีวิตที่เหมาะสม

5. การสนับสนุนสำคัญกว่าการรักษา – เพราะสิ่งที่ช่วยจริง ๆ คือการสร้างสภาพแวดล้อมและทัศนคติที่เข้าใจ ไม่ใช่การพยายาม "ทำให้หาย"

ออทิสติกในวัยผู้ใหญ่คือภาวะที่อยู่กับบุคคลตลอดชีวิต ไม่ได้เกิดใหม่เมื่อโตขึ้น แต่เป็นสิ่งที่บางครั้งเพิ่งถูกค้นพบในภายหลัง อาการสำคัญยังคงเกี่ยวข้องกับการสื่อสาร การเข้าสังคม พฤติกรรมซ้ำๆ และการตอบสนองต่อประสาทสัมผัส

สิ่งสำคัญที่สุดคือ การเข้าใจและยอมรับ ทั้งต่อตนเองและจากสังคม ออทิสติกไม่ใช่ความบกพร่อง หากแต่คือความแตกต่างที่มีคุณค่า เมื่อได้รับการสนับสนุนที่เหมาะสม ผู้ใหญ่ออทิสติกสามารถใช้ชีวิตได้อย่างมีคุณภาพและประสบความสำเร็จในเส้นทางที่ตนถนัด

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

1. American Psychiatric Association. DSM-5-TR: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Text Revision. 2022.

2. World Health Organization (WHO). Autism spectrum disorders. 2023.

3. National Institute for Health and Care Excellence (NICE). Autism spectrum disorder in adults: diagnosis and management. 2021.

4. National Autistic Society (UK). Autism in adults. https://www.autism.org.uk

5. Lai, M.-C., Lombardo, M. V., & Baron-Cohen, S. (2014). Autism. The Lancet, 383(9920), 896–910.

6. Hull, L., et al. (2017). “Putting on My Best Normal”: Social Camouflaging in Adults with Autism Spectrum Conditions. Journal of Autism and Developmental Disorders, 47, 2519–2534.