‘พระอลงกต วัดพระบาทน้ำพุ และการเสื่อมสลายทางศรัทธาของสังคมไทย’

จากกรณีของ อดีตพระอลงกต เจ้าอาวาสวัดพระบาทน้ำพุ ในคดีฉ้อโกงเส้นทางการเงิน ที่ต่อเนื่องลากยาวมาจากคดีการเงินของ หมอบี นักไสยศาสตร์ชื่อดัง สู่การสาวไส้กระบวนการและขั้นตอนที่วัดพระบาทน้ำพุได้ทำการยักยอกและดำเนินการทุจริตทางการเงินมาเป็นเวลาหลายสิบปี เหล่านี้ เมื่อประกอบกับคดีที่เกี่ยวข้องกับการเปิดโปงความไม่ปกติของวงการสงฆ์ในช่วงที่ผ่านมา มันกลายเป็นคำถามที่ว่า ศรัทธาในศาสนาของชนชั้นกลางไทย กำลังตกอยู่ในภาวะวิกฤติอย่างร้ายแรงจริงหรือไม่ แล้วจะมีวิธีการใดในการแก้ไข และผ่านพ้นเรื่องราวเหล่านี้

กรณีของวัดพระบาทน้ำพุนี้ ถือเป็นเรื่องใหญ่ ที่ต่อเนื่องมาจากการเปิดโปงพระสมณะศักดิ์สูงที่มีสัมพันธ์สวาทกับสีกากอล์ฟเมื่อไม่กี่เดือนที่ผ่านมา นั่นเพราะภาพลักษณ์ของวัดพระบาทน้ำพุในรอบหลายสิบปีที่ผ่านมานั้น จัดว่าเป็นวัดและสถาบันสงฆ์ที่มีชื่อเสียง โปร่งใส และอุทิศตนเพื่อสังคมในการรับดูแลผู้ป่วยโรคเอดส์มาเป็นเวลาอย่างยาวนาน

จากจุดเริ่มต้นของหมอบี กับเส้นทางการเงินที่ไม่ชอบมาพากล สู่การเปิดโปงพระอลงกต เจ้าอาวาสวัดพระบาทน้ำพุ ที่มีหลายจุดชวนให้ตั้งกังขาสงสัย ประกอบกับข้อมูลของหน่วยสืบสวนที่เก็บรวบรวมมานับสิบปี นำไปสู่การตั้งข้อหาและการจับกุมในท้ายที่สุด

ภาพลักษณ์ของวัดพระบาทน้ำพุดีเพียงใดในฐานะวัดที่รับดูแลผู้ป่วยโรคเอดส์? BBC Thailand ได้สรุปข้อมูลเกี่ยวกับสถานการณ์ผู้ป่วยโรคเอดส์ของประเทศไทยเอาไว้ว่า รายงานของธนาคารโลก (World Bank) เรื่อง "การติดตามสถานการณ์สังคมของไทย" ระบุว่าประเทศไทยเริ่มพบผู้ป่วยเอดส์รายแรกในปี 2527 ก่อนที่ในปี 2531-2532 จะพบการระบาดในกลุ่มผู้ฉีดยาเสพติดและกลุ่มผู้ขายบริการทางเพศ จนกระทั่งเริ่มมีการเฝ้าระวังโรคเอดส์ในระดับชาติ

ข้อมูลจากโครงการโรคเอดส์แห่งสหประชาชาติ (UNAIDS) ชี้ให้เห็นว่าในปี 2533 – 2541 ประเทศไทยพบผู้ติดเชื้อเอชไอวีเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ จากราว 290,000 คนในปี 2533 ขึ้นมาถึงราว 940,000 คนในปี 2541 จากนั้นกราฟก็ค่อย ๆ ลดลงมาจนเหลือราว 570,000 คน ในปี 2567

ในขณะที่อัตราการเสียชีวิตที่เกี่ยวข้องกับโรคเอดส์ พุ่งไปถึงจุดสูงสุดที่ราว 66,000 คนต่อปี ในปี 2545 – 2546 จากนั้นจึงค่อย ๆ ลดลงมาเหลือประมาณ 9,100 คนในปี 2567

ข้อมูลนี้สะท้อนว่าในยุคแรก ๆ ที่วัดพระบาทน้ำพุเริ่มโครงการรับผู้ป่วยโรคเอดส์เข้ามาพักที่วัด สถานการณ์ของโรคอยู่ในช่วงขาขึ้น

เมื่ออยู่ในช่วงขาขึ้น ผู้มีศรัทธาบริจาคทั้งปัจจัยและสิ่งของเข้ามาเป็นจำนวนมาก สำนักงานตำรวจแห่งชาติได้สรุปเอาไว้ในการแถลงเกี่ยวกับคดีว่า เส้นทางการเงินของพระอลงกตและวัดพระบาทน้ำพุ อาจสูงถึงหลักหมื่นล้านเป็นขั้นต่ำ จากระยะเวลาหลายสิบปีที่ผ่านมา

ถ้ามองวัด ในฐานะสถาบันหนึ่งทางสังคม จะพบว่า ได้ฝังตัวอยู่ร่วมกับสังคมไทยมาเป็นเวลานาน การประกอบกิจกรรมทางสงฆ์ ควบคู่ไปกับการรับบริจาค ทั้งสิ่งของและปัจจัย ที่ปราศจากการตรวจสอบจากภายนอก อาจจะเป็นสาเหตุหนึ่งที่ก่อให้เกิดการทุจริต ยักยอก และกลายเป็นช่องทางสำหรับผู้ที่ไม่หวังดี ในการใช้สถาบันศาสนา เข้ามาหาผลประโยชน์ได้โดยง่าย

กรณีของพระอลงกตนั้น เป็นตัวอย่างหนึ่งของความสัมพันธ์ระหว่างสถาบันสงฆ์กับสังคมชนชั้นกลางไทย ที่มุ่งเน้นการทำบุญอย่างหนักหน่วง โดยเชื่อมั่นอย่างมากว่าจะสามารถเสริมเติมต่อบุญตามที่ถูกสอนกันมา

บางที มันอาจจะถึงเวลาที่จะต้องมาทบทวนบทบาทของสถาบันสงฆ์ที่มีต่อสังคมไทย ว่าจะต้องยืนอยู่ในฐานะอะไร และความสัมพันธ์ระหว่างประชาชนกับสถาบันสงฆ์ ควรเป็นไปในทิศทางใด

นั่นเพราะเมื่อสถาบันที่ควรเป็นศูนย์รวมแห่งความศรัทธา กลายเป็นจุดดำที่รวมตัวของผลประโยชน์จากความสัมพันธ์ของประชาชนกับขั้นตอนการทำบุญที่ปราศจากการตรวจสอบ ผลลัพธ์ที่รออยู่ ก็มักจะลงเอยด้วยการหักพังล่มสลาย และกลายเป็นคำถามที่ค้างคาอยู่ในใจ ว่าเพราะเหตุใด การลงแรงทำบุญ จึงกลายมาเป็นการสนับสนุนให้สงฆ์ที่ควรห่างจากผลประโยชน์ กลายเป็นผู้ต้องหา ในเส้นทางการเงินนับหมื่นล้านที่ปราศจากการตรวจสอบ อย่างเช่นที่เป็นอยุ่ในตอนนี้