เมื่อมหา’ลัยต้องการเด็กที่มี Passion(?) จึงเปิดรับด้วยระบบ Portfolio แต่ไม่ใช่เด็กทุกคนจะมี ‘ต้นทุน’ ทำสิ่งนี้

คิดว่าการเข้ามหาวิทยาลัย ด้วยระบบ Portfolio ดีต่อผู้เรียนหรือไม่?

ในช่วงหนึ่งของงานแถลงข่าวระบบคัดเลือกกลางบุคคลเข้าศึกษาในสถาบันอุดมศึกษา ปีการศึกษา 2569 (TCAS69: Opportunities for All) เมื่อวันที่ 17 สิงหาคม 2568 ตัวแทนนักเรียนและผู้ปกครองได้ตั้งคำถามว่า “ทำไมมหาวิทยาลัยตอนนี้ จึงรับเด็กรอบ Port มากกว่ารอบ Admission?” จนทำให้มหาวิทยาลัยหลายๆ แห่ง เปิดรับผู้เข้าศึกษาในรอบ Admission จำนวนลดลง และคะแนนต่ำสุดในการรับสูงขึ้นโดยปริยาย

รศ.ดร.ชาลี เจริญลาภนพรัตน์ ผู้จัดการระบบ TCAS69 ก็ได้ตอบคำถามดังกล่าว โดยระบุว่า “รอบ Port เป็นรอบที่มหาวิทยาลัยต้องการรับนักเรียนที่มี Passion ในเรื่องของการเรียนที่สาขาวิชานั้น”

เขากล่าวเสริมว่า มหาวิทยาลัยหลายแห่งยินดีที่จะเปิดรับรอบ Portfolio เนื่องจากผลการวิจัยพบว่า “นักศึกษาที่เข้ามาในรอบ Port มีโอกาสประสบความสำเร็จและจบการศึกษามากกว่า หรือไม่ได้ต่างจากรอบอื่นๆ” กลายเป็นปัจจัยที่ทำให้มหาวิทยาลัยหลายแห่งหันมารับผู้ศึกษาในรอบ Port มากขึ้น จนส่งผลให้จำนวนผู้สอบรอบ Admission ลดลงและคะแนนต่ำสุดก็สูงขึ้นเรื่อยๆ

แม้กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) จะมองว่า การศึกษาไม่ควรถูกจำกัดด้วยภาระทางการเงิน พร้อมต้องการเปิดโอกาสให้ทุกคนเข้าถึงการศึกษาได้อย่างเสมอภาคและเท่าเทียม จึงสนับสนุนค่าใช้จ่ายของนักเรียน โดยครอบคลุมค่าสมัครสอบ TGAT และ TPAT รวมถึงค่าสมัครรอบ Admission อีกทั้งยังไม่สนับสนุนการจ้างทำแฟ้มสะสมผลงาน จึงเปิดตัวระบบ TCASFolio ซึ่งเป็นเครื่องมือสร้างแฟ้มสะสมผลงานมาตรฐาน ที่นักเรียนสามารถใช้งานได้ฟรี

แต่สังคมยังคงตั้งคำถามถึงระบบ Portfolio อย่างกว้างขวาง โดยส่วนหนึ่งเห็นว่า ระบบที่สะสมผลงานนักเรียน อาจสร้างความเหลื่อมล้ำมากกว่าคัดเลือกนักเรียนที่มี Passion จริงๆ พร้อมอาจตัดโอกาสนักเรียนที่ไม่มีต้นทุนในการสะสมผลงาน ออกจากระบบการเข้าศึกษาต่อในมหาวิทยาลัยได้อีกด้วย

ต้นทุนแฝงของการปั้น Portfolio

ครูทิว–ธนวรรธน์ สุวรรณปาล จากกลุ่มครูขอสอน บอกกับ The MATTER ถึงระบบ Portfolio ที่อาจสร้างภาระให้เด็กไทยได้ในหลายมิติ

“การใช้ระบบ Portfolio มีทั้งด้านบวกและด้านลบ” ครูทิวอธิบายจุดประสงค์ของระบบ Portfolio ว่าต้องการรับนักเรียนที่มี Passion หรือมีความตั้งใจและความสนใจในด้านนั้นๆ จริงๆ พร้อมกับต้องการให้นักเรียนได้ทำกิจกรรม เพื่อค้นหาตัวเอง และเก็บเกี่ยวประสบการณ์ที่เกี่ยวข้องก่อนเข้าสู่รั้วมหาวิทยาลัย

แต่ในอีกมุมหนึ่งก็เกิดความพยายาม “ปั้น Portfolio” ซึ่งเป็นผลรวมของทั้งระบบการเข้ามหาวิทยาลัย กล่าวคือ ทั้งตัวนักเรียนเอง ครูแนะแนว ผู้ปกครอง เพจแนะแนวการเข้ามหาวิทยาลัย ติวเตอร์ จนถึงธุรกิจการศึกษาต่างๆ เช่น รับจ้างทำ Portfolio และการทำค่าย ซึ่งล้วนเกิดขึ้นตามกลไกตลาด

“เด็กบางส่วนวิ่งทำ Port โดยที่ไม่รู้ตัวเอง” ครูทิวชี้ว่า แม้นักเรียนหลายคนจะมีเป้าหมายที่ชัดเจนในการเข้ามหาวิทยาลัย แต่ยังมีอีกส่วนที่ไม่ชัดเจนในตัวเอง จนต้องลองผิดลองถูกไปเรื่อยๆ ซึ่งครูทิวมองว่าการไม่รู้ตัวเองไม่ใช่เรื่องผิดอะไร แต่ “สิ่งเหล่านี้มีต้นทุน”

ไม่ว่าจะเป็นค่าใช้จ่ายจากการเข้ากิจกรรมโดยตรง หรือต้นทุนแฝงอื่นๆ เช่น เวลา ค่าเดินทาง จนถึงรายจ่ายอื่นๆ ล้วนเป็นสิ่งที่นักเรียนและครอบครัว ต้องรับภาระเพื่อปั้น Portfolio ซึ่งครูทิวมองว่า หากนักเรียนได้รับการแนะแนวที่ถูกต้อง ก็จะสามารถ “ลงทุนได้อย่างตรงจุด”

Passion หรือความกดดัน?

จากประสบการณ์ ครูทิวพบว่ามีนักเรียนบางส่วน ที่ตัดสินใจเข้ามหาวิทยาลัยในรอบ Portfolio ซึ่งเป็นรอบแรก ด้วยความเครียด ความกดดัน และความวิตกกังวล จากการเตรียมตัวสอบที่ยาวนาน จนมาพบภายหลังว่า สิ่งที่เลืออกไปนั้นไม่ใช่ทางที่ตัวเองต้องการจริงๆ จนในหลายครั้งเมื่อเข้าศึกษาไปได้สักพัก ก็ต้องซิ่วออกมา

“ใครติด (มหาวิทยาลัย) ก่อนก็โล่งก่อน ใครติดก่อนก็เป็นอิสระก่อน” เขาชี้ว่า หลายคนมีความกังวลและความกลัวอยู่ลึกๆ กับการเข้ามหาวิทยาลัย จนไม่สามารถโฟกัสคณะที่ตัวเองต้องการเข้าเรียนจริงๆ ได้ กลายเป็นอีกปัจจัยทางจิตวิทยา ที่ทำให้นักเรียนจำนวนไม่น้อย ต้องการสมัครรอบ Portfolio

“แล้วตกลงมันมี Passion จริงๆ ไหมนะ” ครูทิวตั้งคำถามถึงกรณีที่เกิดขึ้น

**เขาย้ำว่า นี่ไม่ใช่ความผิดของนักเรียนที่เลือกสิ่งที่สบายใจ หรือไม่ใช่ความผิดของมหาวิทยาลัยที่ต้องการผู้เรียนที่สนใจในสาขาวิชาที่เรียนจริงๆ แต่ก็เป็นอีกกรณีที่ไม่ค่อยมีใครพูดถึงในสนามการเข้ามหาวิทยาลัย

ตัวเลือกกิจกรรมในโรงเรียนเพียงพอหรือยัง

“คนที่มีต้นทุนมากกว่าก็มีโอกาสมากกว่า” แม้ครูทิวจะมองว่า ระบบอาจไม่ได้ตั้งใจให้กรณีเหล่านี้เกิดขึ้น แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่า ศักยภาพในการแข่งขันย่อมมีผลต่อการเข้ามหาวิทยาลัย

ดังนั้นหากระบบการศึกษาขั้นพื้นฐานในระดับโรงเรียน มีทรัพยากรที่เพียงที่จะส่งเสริมให้นักเรียนเข้ามหาวิทยาลัย เช่น กิจกรรมที่ใช้ได้จริงและสอดคล้องกับสาขาเรียนต่างๆ ในมหาวิทยาลัยมากขึ้น นอกจากนักเรียนจะได้เก็บเกี่ยวประสบการณ์หลากหลาย และสำรวจ Passion ของตัวเองแล้ว โอกาสในการสร้างศักยภาพการแข่งขันของนักเรียน ยังจะเพิ่มตามไปด้วย

“แล้วในระบบการศึกษาไทย ในโรงเรียนไทย โดยเฉพาะโรงเรียนรัฐฯ หลักสูตร กิจกรรมเสริมหลักสูตร กิจกรรมนอกหลักสูตร ที่มีอยู่นั้น มันเอื้อให้กับเด็กมากน้อยแค่ไหน?” เขาตั้งคำถาม

**ยิ่งเมื่อสำรวจจากกิจกรรมต่างๆ ในโรงเรียนเอง ครูทิวยกตัวอย่างกิจกรรมชุมนุม ที่นักเรียนสามารถเลือกตามความสนใจของตัวเอง แต่บางโรงเรียน “เทอมหนึ่งได้เข้าชุมนุมจริงๆ จังๆ กันอยู่ 3-4 ครั้ง” จนสุดท้ายแล้ว ก็ไม่รู้ว่าจะเอาผลงานหรือความตั้งใจของตัวเองไปใช้หรือนำเสนอในพื้นที่ไหน

“ผมไม่ได้บอกว่า เราต้องไปวิ่งตามมหาวิทยาลัยเสียทีเดียว แต่เราต้องมากำหนดโจทย์กันใหม่ว่า อะไรคือสิ่งที่เด็กต้องการ และอะไรที่จะไปตอบโจทย์พวกเขา แต่โรงเรียนยังขาดอยู่” ครูทิวระบุ