SOCIETY: รู้หรือไม่? ข้าราชการไทยเคยเริ่มงาน 11 โมง และเกษียณอายุที่ 55 ปี

รู้หรือไม่ว่า…ก่อนที่เวลาปฏิบัติงานของข้าราชการไทยจะอยู่ที่เวลา 8.30-16.30 น. ข้าราชการไทยในสมัยก่อนการเปลี่ยนแปลงการปกครองเขาเริ่มงานกันที่ 11 โมงมาก่อน และยังเกษียณอายุราชการที่ 55 ปีอีกด้วย

ต้องย้อนกลับไปในสมัยรัชกาลที่ 5 ที่เริ่มจัดตั้ง 12 กระทรวงขึ้นพร้อมกัน ตอนนั้นกำหนดเวลาทำงานไว้วันละ 6 ชั่วโมง 6 วันต่อสัปดาห์ โดยวันเสาร์จะทำงานแค่ครึ่งวัน และแต่ละกระทรวงเปิดปิดไม่ตรงกันเลย ทำให้บ้านเมืองบริหารกันวุ่นวายพอสมควร

พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงเทวะวงศ์วโรปการ เลยเสนอให้มีเวลามาตรฐานไปเลยว่าเริ่มงาน 11 โมง เลิก 5 โมงเย็นเท่ากันทุกกระทรวง และเริ่มใช้กันตอนที่พระมหากษัตริย์เสด็จประพาสยุโรปในปี พ.ศ. 2440

แต่เมื่อถึงรัชกาลที่ 6 ข้าราชการยุคนั้นแห่กันไปสมัครเป็น ‘พลเสือป่า’ กันใหญ่ ซึ่งต้องซ้อมทุกเย็นตอน 5 โมงพอดี แต่พอเลิกงานแล้วไปซ้อมทันทีก็กลัวจะไปสายกัน เลยรวมพลังขอเลื่อนเวลาเข้างานให้เร็วขึ้นอีก 1 ชั่วโมง สุดท้ายเลยปรับเวลาราชการใหม่เป็น 10.00-16.00 น. และใช้กันเรื่อยมาจนถึงช่วงเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475

แถมตอนนั้นข้าราชการไทยก็ไม่ได้เกษียณอายุที่ 60 ปี อย่างที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน จนเมื่อปี 2494 ในสมัยรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม ก็มีการเปลี่ยนเกณฑ์ใหม่ กำหนดให้ 60 ปีเป็นอายุเกษียณ ของทั้งข้าราชการพลเรือนและทหาร โดยอิงตาม พ.ร.บ.บำเหน็จบำนาญข้าราชการ พ.ศ. 2494

นับแต่นั้นไทยก็กำหนดอายุ 60 เป็นเกณฑ์เกษียณมาตลอด บริษัทเอกชนเองก็ใช้ตัวเลขนี้เป็นหลักกำหนดอายุพนักงานด้วยเช่นกัน

แล้วทำไมต้อง 60 ปี?

โดยส่วนใหญ่แล้ว การกำหนดอายุเกษียณราชการพิจารณาจากหลายปัจจัยที่รัฐต้องเอามาคำนวณ เช่น รายได้ของภาครัฐที่จะจ่ายเงินบำนาญ จำนวนผู้สูงอายุ สัดส่วนประชากรวัยทำงาน อายุขัยเฉลี่ยของประชากร ซึ่งในยุคหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 อายุขัยเฉลี่ยมนุษย์ทั่วโลกยังไม่สูงนัก คนอายุยืนมีไม่มาก การกำหนดค่าเฉลี่ยไว้ 60 ปีก็ถือว่าเยอะมากแล้ว แถมหลายประเทศในเวลานั้นก็ใช้ตัวเลข 60 ปีเป็นเกณฑ์เกษียณเหมือนกัน เรียกได้ว่าไทยก็อิงตามมาตรฐานสากลแบบเป๊ะๆ

แต่เนื่องจากปัจจุบันผู้คนอายุยืนมากขึ้น จำนวนคนเกิดน้อย ขาดแคลนแรงงาน หลายประเทศทั่วโลกก็มีการขยายอายุเกษียณราชการกันมากขึ้น สำหรับประเทศไทยสำนักงาน ก.พ. ก็เคยมีแผนขยายอายุเกษียณจาก 60 ปี เป็น 63 ปี ตามแผนปฏิรูปช่วงปี 2561–2567 แต่หลังสถานการณ์โควิด‑19 รัฐบาลได้ชะลอไม่ดำเนินการต่อ เนื่องจากงบประมาณจำกัดและต้องให้ความสำคัญกับการจ้างงานกลุ่มเปราะบางก่อน

อย่างไรก็ตาม ข้อมูลจากสำนักงาน ก.พ. ระบุว่า แม้โครงการจะถูกชะลอ แต่ยังมีแนวทางให้สายงานที่ขาดแคลนและมีความเชี่ยวชาญเป็นพิเศษ เช่น แพทย์ นิติกร ศิลปะ ได้ขยายเวลาเกษียณได้ถึง 70 ปี ผ่านการขออนุมัติตามกรณีไป