สงครามไทย-เขมร สมัยอยุธยา เมื่อเขมรรบกันเอง จนต้องหนีมาพึ่ง “พระเจ้าท้ายสระ”

สงครามไทย-เขมร สมัยอยุธยา เมื่อเขมรรบกันเอง จนต้องหนีมาพึ่ง “พระเจ้าท้ายสระ”

กรุงศรีอยุธยา ที่มีประวัติศาสตร์ยาวนาน 417 ปี มีสงครามน้อยใหญ่มากมาย มีทั้งสงครามปราบกบฏหัวเมือง สงครามกับอาณาจักรต่างๆ ทั้ง มอญ ล้านนา มลายู ฯลฯ

แต่ถ้านับเฉพาะ “คู่ศึกคู่สงคราม” เก่าแก่ อย่าง พม่า เขมร ปรากฏว่ามีสงครามครั้งใหญ่ 46 ครั้ง แบ่งเป็นสงครามกับพม่า 24 ครั้ง และสงครามกับเขมร 22 ครั้ง

เรื่องสงครามไทย-เขมร สมัยอยุธยา ปรามินทร์ เครือทอง เล่าไว้ในผลงาน “SHUTDOWN กรุงศรี” (สำนักพิมพ์มติชน) ว่า

สมัย ราชวงศ์บ้านพลูหลวง ซึ่งเป็นราชวงศ์สุดท้ายของกรุงศรีอยุธยา มีสงครามใหญ่เพียงครั้งเดียวในรัชสมัย สมเด็จพระเจ้าท้ายสระ (ครองราชย์ พ.ศ. 2251-2275) และเป็นสงครามที่เอาเข้าจริงแล้วไม่เกี่ยวกับกรุงศรีอยุธยา แต่เป็นเพราะเขมรรบกันเอง แล้วฝ่ายหนึ่งก็หนีมากรุงศรีอยุธยา

พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา เล่ม 2 ระบุถึงเหตุการณ์นี้ว่า

“ปีขาล โทศกก่อนปีเถาะตรีศก นักเสด็จเจ้ากัมพูชาธิบดีชื่อพระธรรมราชาวังกะดาน วิวาทกันกับนักแก้วฟ้าจอก จักทำสงครามแก่กัน นักแก้วฟ้าจอกไปเมืองญวน ลอบขอพลญวนได้มากแล้วกลับมาตีเอาเมืองกัมพูชาได้

นักเสด็จกับพระองค์ทองพาบุตรภรรยา ข้าคนเป็นอันมาก หนีมายังกรุงเทพมหานคร ขอให้ท่านเสนาบดี กราบทูลพระกรุณาให้ทราบใต้ฝ่าละอองธุลีพระบาททุกประการ ขอพระบารมีเป็นที่พึ่ง”

สมเด็จพระเจ้าท้ายสระจึงโปรดเกล้าฯ ให้ยกทัพไปตีเอาเมืองกัมพูชาคืนให้กับ พระศรีธรรมราชา คราวนั้นมีการเกณฑ์พลกองทัพบกถึง 20,000 นาย กองทัพเรือ 10,000 นาย นับเป็นสงครามครั้งใหญ่ในราชวงศ์บ้านพลูหลวง ที่ต้องเกณฑ์คน 30,000 กว่านาย ทั้งช้าง ม้า และกองเรือ

แต่ตัวเลขในหลักฐานประวัติศาสตร์บันทึกไว้ไม่ตรงกันนัก เพราะ พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับพระจักรพรรดิพงศ์ (จาด) บันทึกไว้เพียง “เรือพล ๕๐๐ ทัพบกคน ๕,๐๐๐”

สงครามไทย-เขมร สมัยอยุธยา คราวนี้ ปรากฏว่า กองทัพเรือที่นำโดย พระยาโกษาธิบดี ถูกข้าศึกตีจนแตกพ่าย แต่กองทัพบกที่นำทัพโดย พระยาจักรี รบชนะข้าศึก สมเด็จพระแก้วฟ้ายอมเจรจา

ประเด็นนี้ไม่ตรงกับหลักฐานฝั่งกัมพูชา เพราะ ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา บอกว่า ครั้งแรก กองทัพกรุงศรีอยุธยานำพระราชสาส์นของพระศรีธรรมราชามาเจรจากับสมเด็จพระแก้วฟ้า แต่สมเด็จพระแก้วฟ้าไม่รับ ครั้งที่ 2 พระศรีธรรมราชามากับกองทัพกรุงศรีอยุธยา เพื่อรบกับสมเด็จพระแก้วฟ้า “แต่มิได้ไชยชนะ ก็กลับคืนกรุงศรีอยุธยา”

พงศาวดารกัมพูชาน่าจะใกล้เคียงกว่า เพราะตอนจบของสงครามไทย-เขมร สมัยอยุธยา สมเด็จพระเจ้าท้ายสระไม่สามารถช่วยให้พระศรีธรรมราชาขึ้นครองราชสมบัติกรุงกัมพูชาได้สำเร็จ แม้จะยกไพร่พลไปจำนวนมากก็ตาม

เหตุผลเพราะแม่ทัพนายกองของกรุงศรีอยุธยาไม่ชำนาญการศึก ดังที่พระราชพงศาวดารฝ่ายกรุงศรีอยุธยาบันทึกไว้ เช่น พระยาโกษาธิบดี ซึ่งเป็นแม่ทัพเรือ “ไม่ชำนาญในการพิชัยสงคราม ขลาดไม่กล้าแข็งย่อท้อแก่สงคราม”

และนี่คือเรื่องราวของสงครามเมื่อเกือบ 300 ปีก่อน

อ่านเพิ่มเติม :

• เจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) ขุนนางสยาม ผู้สร้าง 3 เมืองใหม่ในกัมพูชา
• เจาะร่องรอย “แพน” นางละครชาวสยาม ผู้เกือบได้เป็นราชินีแห่งกัมพูชา?

สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่

อ้างอิง :

ปรามินทร์ เครือทอง. SHUTDOWN กรุงศรี. กรุงเทพฯ : มติชน, 2558

เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 25 กรกฎาคม 2568

อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : สงครามไทย-เขมร สมัยอยุธยา เมื่อเขมรรบกันเอง จนต้องหนีมาพึ่ง “พระเจ้าท้ายสระ”

ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com