โมเดล CIRCO จากเนเธอร์แลนด์ ปั้นคนทักษะสีเขียวสู่ Circular Economy

ในโลกที่มีความท้าทายทั้งด้านเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม แม้บัณฑิตจะจบมาตรงสาย แต่ก็อาจยังไม่สามารถตอบโจทย์โลกยุคใหม่ได้เต็มที่ จากการสำรวจของกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม พบว่า

ในอีก 5 ปีข้างหน้า (พ.ศ.2568-2572) ประเทศไทยต้องการกำลังคนที่มีทักษะสีเขียวกว่า 1,087,548 ตำแหน่ง โดยเฉพาะในสาขาการบินและโลจิสติกส์ อิเล็กทรอนิกส์อัจฉริยะ ยานยนต์สมัยใหม่ ดิจิทัล การแพทย์ครบวงจร เศรษฐกิจสร้างสรรค์ การท่องเที่ยวสุขภาพ และเกษตรไบโอเทคโนโลยี

เพื่อแก้โจทย์ดังกล่าว ประเทศไทยจึงต้องการโมเดลใหม่ในการผลิตบุคลากร และเป็นที่มาของการจัดอบรม CIRCO Professional Training Class ครั้งแรกในประเทศไทย

เพื่อบ่มเพาะคณาจารย์ และนักวิจัย จากมหาวิทยาลัยและบริษัทที่ปรึกษาภาคเอกชน จำนวน 15 ราย ให้พร้อมมีเครื่องมือและองค์ความรู้ด้านเศรษฐกิจหมุนเวียน ต่อยอดงานวิจัยไปสู่การสร้างต้นแบบธุรกิจที่ยั่งยืน เกิดเป็นเครือข่ายความร่วมมือกับภาคเอกชน และพื้นที่ฝึกงานสำหรับนักศึกษาทั่วประเทศ

โดยมีเป้าหมายระยะยาวในการพัฒนา 400 ครูผู้สอน เพื่อนำความรู้ไปขยายผลสู่เยาวชนกว่า 30,000 คน

ดร.จุฑาทิพย์ มณีพงษ์ ผู้เชี่ยวชาญด้านการออกแบบธุรกิจเศรษฐกิจหมุนเวียนจาก CIRCO Hub Thailand แสดงความเป็นห่วงถึงผลการจัดอันดับความสามารถในการแข่งขันประเทศของ IMD World Competitiveness Center ปี 2567 ที่แม้ไทยจะขยับขึ้นมา 5 อันดับ แต่ยังมีความกังวลเรื่องการพัฒนาคน

สะท้อนจากตัวชี้วัดโครงสร้างพื้นฐานด้านวิทยาศาสตร์และการศึกษา เช่น สภาพแวดล้อมทางกฏหมาย เงินลงทุนด้านการวิจัยพัฒนา ทักษะภาษา โดยเฉพาะตัวชี้วัดการจัดการศึกษา สาขาบริหารจัดการตอบโจทย์ความต้องการของภาคธุรกิจ ที่อันดับลดลงจาก 19 เป็น 32

ดังนั้น CIRCO Hub Thailand จึงต้องการพัฒนาบุคลากรทางการศึกษาให้สามารถต่อยอดงานวิจัยสู่เชิงพาณิชย์อย่างยั่งยืน

ดร.ธันยพร กริชติทายาวุธ ผู้อำนวยการสมาคมเครือข่ายโกลบอลคอมแพ็กแห่งประเทศไทย (UNGCNT) ระบุว่า ปัจจุบันภาคธุรกิจไทยตื่นตัวด้านความยั่งยืนมากขึ้น แม้จะมีเงินทุนรองรับ แต่ยังขาดไอเดียใหม่ ๆ และบุคลากรที่จะเข้าใจเรื่องการออกแบบธุรกิจยั่งยืน

การพัฒนากำลังคนตั้งแต่ก่อนวัยทำงานจึงเป็นเป้าหมายใหม่ที่ทั่วโลกให้ความสำคัญ

ยกตัวอย่างว่า หลักสูตร CIRCO: Creating Business Through Circular Design หรือการออกแบบธุรกิจเพื่อไปสู่ระบบเศรษฐกิจหมุนเวียน เป็นหลักสูตรพื้นฐานที่สตาร์ตอัปในประเทศเนเธอร์แลนด์ ต้องได้รับการอบรมจากทางภาครัฐ และยังได้รับรางวัล European Enterprise Promotion Awards 2023 เป็นหนึ่งในโมเดลที่ดีที่สุดในการส่งเสริม SMEs เปลี่ยนผ่านสู่ความยั่งยืน

เนเธอร์แลนด์มีเป้าหมายให้ประเทศลดการใช้ทรัพยากรธรรมชาติลง 50% ภายในปี 2030 และเป็นเศรษฐกิจหมุนเวียนเต็มรูปแบบภายในปี 2050 ซึ่งหมายถึงการลดการใช้ทรัพยากรใหม่ และเพิ่มการนำวัสดุที่มีอยู่กลับมาใช้ซ้ำ ซ่อมแซม และรีไซเคิลให้ได้มากที่สุด

สำหรับหลักสูตร CIRCO จะเริ่มต้นปูพื้นฐานจากแนวคิด “ภูเขาแห่งคุณค่า” (Value Hill) เป็นโมเดลที่อธิบายเส้นทางของสินค้า ตั้งแต่การผลิตไปจนถึงการหมดอายุการใช้งาน

โดยเปรียบเหมือนการไต่ขึ้นเขา จากช่วงที่ธุรกิจ"เพิ่มคุณค่า" เช่น การสกัดวัตถุดิบ การผลิต และการขาย แต่หลังจากนั้นจะเปรียบเหมือนการไต่ลงเขา เป็นช่วงที่ "ทำลายคุณค่า" หากไม่มีการจัดการหลังใช้งาน เช่น การซ่อมแซมหรือรีไซเคิล มูลค่าที่สร้างมาก็จะหายไป

แนวคิดนี้ช่วยให้เห็นภาพว่า การออกแบบธุรกิจแบบหมุนเวียนคือการรักษาคุณค่าไว้ให้นานที่สุด ไม่ปล่อยให้สูญเปล่ากลายเป็นขยะ

นอกจากนี้ยังมีการใช้เครื่องมือAMETS Matrix เพื่อวิเคราะห์วงจรชีวิตของสินค้าอย่างเป็นระบบ ครอบคลุม 5 ขั้นตอนของห่วงโซ่คุณค่า ได้แก่ การได้มาซึ่งวัตถุดิบ การผลิต การจัดจำหน่าย การบริโภค และการกำจัด

แต่ละขั้นจะถูกพิจารณาผ่าน 5 มิติหลัก ได้แก่ กิจกรรม วัสดุ พลังงาน สารพิษ และผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย เครื่องมือนี้ช่วยให้ผู้เรียนมองเห็นทั้งจุดอ่อนและโอกาส โดยสามารถออกแบบใหม่ได้ผ่าน 5 โมเดลธุรกิจ และ 6 กลยุทธ์การออกแบบหมุนเวียน

ผู้เข้าร่วมยังได้เวิร์คชอปออนไลน์กับBas Roelofs เทรนเนอร์จาก CIRCO Netherlands นักออกแบบอุตสาหกรรมผู้มีประสบการณ์กว่า 20 ปี ด้านการตลาดและพัฒนาผลิตภัณฑ์ในบริษัทผู้ผลิตระดับโลก เช่น Philips, Berg Toys และ Thule

Bas เน้นย้ำว่า หน้าที่ของนักการศึกษาคือการสร้างความอยากรู้อยากเห็นให้ผู้เรียน และกระตุ้นให้ตั้งคำถามกับขยะรอบตัว เพราะเศรษฐกิจหมุนเวียนไม่ใช่แค่เรื่องของวัสดุ แต่คือการร่วมมือของทุกภาคส่วนในห่วงโซ่คุณค่า ที่ต้องลุกขึ้นมาเล่าเรื่อง “Value Destruction” หรือคุณค่าที่สูญหายไปตลอดห่วงโซ่คุณค่า และร่วมกันออกแบบใหม่อย่างมีประสิทธิภาพ

Bas Roelofs มองว่า การชักชวนภาคธุรกิจให้ปรับตัว ต้องเริ่มจากการมองเห็นโอกาสในการสร้างรายได้ผ่านการออกแบบให้ตอบโจทย์เศรษฐกิจหมุนเวียน ไม่ใช่แค่เน้นเรื่องสิ่งแวดล้อมเพียงอย่างเดียว ในอีกไม่ช้า วัสดุและทรัพยากรที่เคยหาได้ง่ายอาจไม่พร้อมใช้งานเสมอไป

ตัวอย่างเช่น ระบบโลจิสติกส์ทั้งโลกที่เคยสะดุดเพราะโควิด-19 หรือการจำกัดการส่งออกของจีน หากธุรกิจรอจนสายเกินไป สุดท้ายก็จะต้องเปลี่ยนอยู่ดี การเริ่มปรับตอนนี้จึงเป็นการเตรียมพร้อมที่ชาญฉลาดที่สุด.

ข้อมูลเสริมจากกองบรรณาธิการ…

About CIRCO Hub Thailand

CIRCO Hub Thailand เกิดจากความร่วมมือของสมาคมเครือข่ายโกลบอลคอมแพ็กแห่งประเทศไทย และ สำนักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมแห่งชาติ (สอวช.)

โดยมีเป้าหมายในการส่งเสริมขีดความสามารถด้านการออกแบบหมุนเวียน (Circular Design) ให้กับธุรกิจในประเทศไทย โดยใช้องค์ความรู้จากหลักสูตร CIRCO จากประเทศเนเธอร์แลนด์ ด้วยการสนับสนุนของรัฐบาลเนเธอร์แลนด์

เป็นการดำเนินงานภายใต้โครงการศึกษากระบวนการออกแบบหมุนเวียน (Circular Design) เพื่อขับเคลื่อนเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) ผ่านการผลิตผู้นําอบรมออกแบบหมุนเวียน และกระบวนการอบรม 10 เส้นทางธุรกิจ

โดยมุ่งหวังให้เกิดเครือข่ายความร่วมมือของภาคเอกชนและภาครัฐ ในการเปลี่ยนผ่านธุรกิจสู่ระบบเศรษฐกิจหมุนเวียน ตลอดจนนำบทเรียนจากการดำเนินงานไปพัฒนานโยบายขับเคลื่อนเศรษฐกิจหมุนเวียนและระบบนิเวศที่เหมาะสมกับประเทศไทย.