“พระราชพิธีบวงสรวง พระสยามเทวาธิราช” เทวดาคุ้มครองแผ่นดินไทย มีเครื่องสังเวยอะไรบ้าง?
ในพระราชพิธีบวงสรวง พระสยามเทวาธิราช เทวดาที่ช่วยดูแลบ้านเมืองให้พ้นภัย มีเครื่องสังเวยอะไรถวายบ้าง?
“พระสยามเทวาธิราช”เป็นเทวดาคุ้มครองแผ่นดินไทย ที่ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 มีพระราชดำรัสให้สร้างขึ้น พระองค์โปรดให้พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐวรการ เป็นผู้ปั้นรูปสักการะเทพพระองค์นี้ เนื่องจากแผ่นดินสยามหวิดเสียอิสรภาพมาหลายครั้ง
พระสยามเทวาธิราชหล่อด้วยทองคำแท่งทั้งองค์ ทรงมงกุฏและเครื่องต้นแบบกษัตริย์ มีรูปทรงต้น ยืนถือพระขรรค์ในพระหัตถ์ขวา พระหัตถ์ซ้ายจีบนิ้วมือยกพระหัตถ์เสมอพระอุระ งดงามได้สัดส่วน
ด้วยบ้านเมืองมีสิ่งศักดิ์สิทธิ์คุ้มครอง ต่อมาจึงเกิด “พระราชพิธีบวงสรวง” หรือ “การสังเวยพระสยามเทวาธิราช” ขึ้น เพื่อคงความศักดิ์สิทธิ์ และแสดงความเคารพถึงผู้ช่วยดูแลบ้านเมืองให้ร่มเย็น ในตอนแรกมีการอัญเชิญพระสยามเทวาธิราชไปตั้งสังเวยในงานพระราชกุศลเลี้ยงตรุษจีน มีการสักการะประจำวัน แต่เน้นเครื่องสังเวยแบบเล็ก ๆ น้อย ๆ (คล้ายเครื่องเซ่น)
ต่อมารัชกาลที่ 4 ทรงให้มีพระราชพิธีสังเวยเทวดา สมโภชเครื่อง เลี้ยงโต๊ะปีใหม่ เลี้ยงพระตรุษจีน ในวันขึ้น 1 ค่ำ เดือน 5 ซึ่งถือเป็นวันปีใหม่ตามจันทรคติของไทย โดยพระราชพิธีนี้จะอัญเชิญพระสยามเทวาธิราชไปประดิษฐานที่บุษบกมุขเด็จพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท พร้อมกับเชิญเทวรูปกับเจว็ดมุกที่หอแก้วพระภูมิไปตั้งด้วย มีเครื่องสังเวยต่อจีน 3 โต๊ะ
การสังเวยนี้เกิดขึ้นช่วงค่ำ มีละครหลวงเล่นสมโภช รวมถึงพระราชทานเลี้ยงพระบรมวงศานุวงศ์ ข้าราชการ และชาวต่างชาติ
อย่างไรก็ตาม ธรรมเนียมการพระราชทานเลี้ยงและสังเวยพระสยามเทวาธิราชดังกล่าวซบเซาลง ทำให้ต่อมามีเพียงพระราชพิธีการสังเวยพระสยามเทวาธิราช ที่พระที่นั่งทรงธรรมเพียงอย่างเดียว และมีละครหลวงเล่นสมโภชเหมือนปกติ
สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 การถวายเครื่องสังเวยประจำวันก็ลดลง จะถวายเพียงวันอังคารและเสาร์เท่านั้น (แต่พระราชพิธียังคงเดิม) และพระองค์ได้โปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญรูปสักการะพระสยามเทวาธิราชไปประดิษฐาน ณ พระที่นั่งไพศาลทักษิณ จากเดิมคือพระที่นั่งทรงธรรม ดังที่เราเห็นในปัจจุบัน
พระราชพิธีดังกล่าวจัดต่อเนื่องมาเรื่อย ๆ ยกเว้นช่วงปลายสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 ที่เกิดสงครามโลกครั้งที่ 2 ทำให้ช่วงนั้นไม่มีพระราชพิธีบวงสรวงประจำปี มีเพียงการตั้งเครื่องสังเวยถวายในวันอังคารและเสาร์เท่านั้น
ในสมัยพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 พระราชพิธีดังกล่าว เจ้าหน้าที่สำนักพระราชวังจะอัญเชิญพระสยามเทวาธิราช เทวรูปพระสรัสวดี พระอิศวร พระอุมา พระนารายณ์ และทรงครุฑ จากพระวิมานมาประดิษฐานที่โต๊ะสังเวยหน้าพระวิมาน และเชิญเทวรูปพระอิศวรองค์ใหญ่ เจว็ดมุกรูปพระภูมิเจ้าที่ กับเจว็ดมุกรูปเจ้ากรุงพาลี จากหอแก้วพระภูมิมาประดิษฐานที่โต๊ะร่วมสังเวยด้วย
เครื่องสังเวย ประกอบด้วย หัวหมู เป็ดไก่ เมี่ยงส้ม ทองหยิบ ฝอยทอง ส้มเขียวหวาน องุ่น มะตูมเชื่อม มะพร้าวอ่อน กล้วยหอมจันทน์ ขนมต้มแดง ขนมต้มขาว ผลทับทิม เทียนเงิน และเทียนทอง
พระมหากษัตริย์จะทรงเป็นผู้ทำพิธีบวงสรวงเอง แต่หากทรงมีพระราชกรณียกิจอื่น ก็จะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเจ้าลูกเธอหรือพระราชวงศ์ผู้ใหญ่เสด็จมาประกอบพิธีสังเวยพระสยามเทวาธิราชแทนพระองค์
ภายในพระราชพิธีจะทรงจุดธูปเทียนถวายสักการะในหลายจุด ตั้งแต่ ธูปเทียนเพื่อสักการะพระสยามเทวาธิราช จุดธูปหางปักที่เครื่องสังเวย จุดธูปเทียนบูชาเทวดา จุดธูปหางปักที่เครื่องสังเวยเทวดา ขณะเดียวกันก็จะมีเพลงสาธุการบรรเลง รำถวายมือ จบด้วยละคร จากนั้นจึงเสด็จกลับ
พระราชพิธีจะเสร็จสิ้น ต้องรอให้ธูปที่จุดปักไว้ที่เครื่องสังเวยหมดดอกก่อน แล้วลาถอนเครื่องเสวย จากนั้นจึงเชิญพระสยามเทวาธิราช และเทพองค์อื่น ๆ กลับไปประดิษฐานตามเดิม เป็นอันจบพระราชพิธีบวงสรวงอย่างแท้จริง
อ่านเพิ่มเติม :
- “พระสยามเทวาธิราช” สร้างโดยราชสำนัก แต่มีครั้งหนึ่งที่สร้างโดยประชาชน
- “พระที่นั่งไพศาลทักษิณ” พระที่นั่งองค์สำคัญ ใช้ประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก
- ถกปมตั้ง “พระสยามเทวาธิราช” บนยอด “รัฐสภา” เป็นสัญลักษณ์ปชต. หรือศาสนสถาน กันแน่?
สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่
อ้างอิง :
ประวัติพระแก้วมรกตและพระสยามเทวาธิราช. [ม.ป.ท.]:บัวหลวงการพิมพ์, 2524. สืบค้นเมื่อวันที่ 31 กรกฎาคม 2568. https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:3191.
http://www.thaistudies.chula.ac.th/2018/09/29/พระราชพิธีบวงสรวงพระสย/
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 31 กรกฎาคม 2568
อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : “พระราชพิธีบวงสรวง พระสยามเทวาธิราช” เทวดาคุ้มครองแผ่นดินไทย มีเครื่องสังเวยอะไรบ้าง?
ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com