สศช.ชี้หนี้เน่าพุ่ง กู้ก่อนผ่อนทีหลัง จ่อลดพนักงานอื้อ

"สภาพัฒน์" เผยตัวเลขจ้างงานไทยไตรมาส 2/68 ทรงตัว หนี้ครัวเรือนหดตัวครั้งแรก แต่ NPLs ยังพุ่ง 1.19 ล้านล้านบาท หวั่นคนไทยกู้นอกระบบแห่ซื้อก่อนจ่ายทีหลัง ห่วงสังคมเผชิญภัยเงียบ "AI-บุหรี่ไฟฟ้า-คดีอาญา" บริษัทกว่า 25% มีแนวโน้มลดพนักงาน ด้านแรงงานต่างด้าวขาดแคลนหลังไม่มาต่อใบอนุญาตทำงาน อึ้ง! เด็กถูกล่วงละเมิดทางเพศมากที่สุดถึง 96.4%

เมื่อวันที่ 25 สิงหาคม นายดนุชา พิชยนันท์ เลขาธิการสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) แถลงรายงานภาวะสังคมไทย ไตรมาส 2/2568 ว่า สถานการณ์ผู้มีงานทำมีจำนวนทั้งสิ้น 39.5 ล้านคน ขยายตัว 0.02% จากช่วงเดียวกันของปี 2567 เป็นผลมาจากการจ้างงานในสาขานอกภาคเกษตรกรรมที่ขยายตัว 0.4% ซึ่งขยายตัวมากที่สุดในสาขาขนส่ง/เก็บสินค้าที่ 7.9% รองลงมาเป็นสาขาโรงแรมและภัตตาคารที่ 3.1% และสาขาการผลิตฟื้นตัวที่ 0.5% ส่วนสาขาการก่อสร้างและสาขาการค้าปลีก/ค้าส่งหดตัวลงที่ 3.7%

ขณะที่การจ้างงานภาคเกษตรกรรมหดตัวต่อเนื่องที่ 0.9% โดยเฉพาะพื้นที่ภาคเหนือ ชั่วโมงการทำงานทรงตัว โดยภาพรวมอยู่ที่ 42.7 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ ขณะที่ภาคเอกชนอยู่ที่ 46.9 ชั่วโมงต่อสัปดาห์ ผู้ทำงานล่วงเวลาลดลง 8.0% เช่นเดียวกับผู้ทำงานต่ำระดับที่ลดลง 4.0% สำหรับค่าแรงของภาคเอกชนและแรงงานในระบบเพิ่มขึ้น 2.4% และ 2.5% ตามลำดับ แต่ในภาพรวมลดลง 1.9% ส่วนอัตราการว่างงานลดลงโดยอยู่ที่ 0.91% จากไตรมาสสองปี 2567 ที่อยู่ที่ 1.07% หรือมีผู้ว่างงานลดลงในกลุ่มอาชีวศึกษาและกลุ่มวิชาชีพขั้นสูง

ส่วนผู้เสมือนว่างงานเพิ่มขึ้น 5.2% เป็นช่วงเดียวกันของปีก่อนหน้า โดยมีจำนวน 2.1 ล้านคน ส่วนมากเป็นการลดการจ้างงานพนักงานประจำเต็มเวลา และหันไปใช้รูปแบบการจ้างงานแบบไม่เต็มเวลามากขึ้น ทั้งพนักงานประจำและพนักงานสัญญาจ้าง พนักงานชั่วคราวไม่เต็มเวลา โดยเฉพาะองค์กรขนาดใหญ่ ซึ่งจะเห็นได้จากจำนวนของการจ้างงานแบบไม่เต็มเวลาเพิ่มขึ้น 6% จากปี 2565 เป็น 42% ในปี 2567 และพนักงานสัญญาจ้าง พนักงานชั่วคราวไม่เต็มเวลา เพิ่มขึ้น 4% จากปี 2565 เป็น 28% ในปี 2567

สำหรับหนี้สินครัวเรือน ไตรมาส 1/2568 หดตัวอยู่ที่ 0.1% จากการขยายตัว 0.2% ของไตรมาสก่อนหน้า ซึ่งเป็นการหดตัวเป็นครั้งแรก โดยธนาคารพาณิชย์ที่เป็นเจ้าหนี้รายใหญ่ที่สุดสินเชื่อมีการหดตัวเป็นไตรมาสที่ 4 ติดต่อกัน ทำให้สัดส่วนหนี้สินครัวเรือนต่อจีดีพีปรับลดลงมาอยู่ที่ 87.4% เมื่อเปรียบเทียบกับ 88.4% ของไตรมาสที่ผ่านมา ด้านความสามารถในการชำระหนี้ครัวเรือนยังมีปัญหา โดยหนี้เสีย (NPLs) มีมูลค่า 1.19 ล้านล้านบาท สัดส่วนหนี้ NPLs ต่อสินเชื่อรวมลดลงในเกือบทุกประเภทสินเชื่อ ยกเว้นสินเชื่อเช่าซื้อรถยนต์และสินเชื่อบัตรเครดิต

ประเด็นที่ต้องให้ความสำคัญคือ การกู้เงินนนอกระบบมีแนวโน้มสูงขึ้น เนื่องจากการขยายตัวของหนี้เสียของครัวเรือนที่ยังอยู่ในระดับสูง ประกอบกับการเข้มงวดการปล่อยสินเชื่อของสถาบันการเงินที่เพิ่มขึ้น การก่อหนี้เต็มวงเงิน แล้วทำให้หันไปพึ่งพาแหล่งเงินกู้นอกระบบที่เข้าถึงง่าย โดยเฉพาะแพลตฟอร์มออนไลน์ เช่น โซเชียลมีเดีย และแอปพลิเคชันเงินกู้ผิดกฎหมาย รวมถึงการใช้บริการซื้อก่อนจ่ายทีหลัง (Buy Now Pay Later) ในแพลตฟอร์มออนไลน์ ซึ่งครอบคลุมไปถึงร้านอาหารและสถานีบริการน้ำมัน การให้สินเชื่อในลักษณะนี้โดยไม่ได้พิจารณาภาระหนี้ของลูกหนี้อย่างรอบคอบอาจเร่งให้ปัญหาหนี้ครัวเรือนทวีความรุนแรงขึ้น เรื่องพวกนี้ไม่ควรมีการผ่อน

สำหรับประเด็นที่ต้องเฝ้าระวัง ได้แก่ 1.ผลกระทบจากการปรับอัตราภาษีนำเข้าของสหรัฐอเมริกาต่อการจ้างงาน โดยสหรัฐฯ มีการเรียกเก็บภาษีหลายรูปแบบ ทั้งการจัดเก็บภาษีเฉพาะในสินค้าบางรายการ (Specific Tariffs) การกำหนดภาษีศุลกากรตอบโต้ (Reciprocal Tariffs) ที่ไทยถูกจัดเก็บที่ 19% รวมทั้งยังมีมาตรการในการป้องกันการสวมสิทธิแหล่งกำเนิดสินค้า (Rule of Origin) ยังต้องปรับภาษีนำเข้าสินค้าจากสหรัฐฯ กว่าหมื่นรายการเป็น 0% โดยเฉพาะสินค้าเกษตร จะทำให้สินค้าไทยแข่งขันยากขึ้น กระทบต่อการจ้างงาน ภาครัฐจึงควรสนับสนุนการเปิดตลาตใหม่ มีมาตรการปกป้องสินค้าไทย รวมถึงการตรวจสอบการสวมสิทธิของสินค้า

2.การปรับรูปแบบการจ้างงานของสถานประกอบการ จากสภาวะเศรษฐกิจที่มีความไม่แน่นอน โดยในปี 2567 องค์กรในไทย 25% มีแนวโน้มจะลดพนักงานและปรับโครงสร้างองค์กร โดยจะลดการจ้างงานพนักงานประจำเต็มเวลา และหันไปจ้างแบบพนักงานประจำไม่เต็มเวลา รวมถึงพนักงานสัญญาจ้าง/พนักงานชั่วคราวไม่เต็มเวลา ซึ่งอาจกระทบต่อความมั่นคงในการทำงาน ระดับรายได้ ตลอดจนสิทธิตามกฎหมายต่างๆ หน่วยงานที่เกี่ยวข้องจึงควรตรวจสอบให้การดำเนินการของสถานประกอบการเป็นไปตามกฎหมาย

3.การขาดแคลนแรงงานต่างต่างด้าว ที่ปัจจุบันแรงงานต่างด้าว 3.88 แสนคนไม่มาต่ออายุใบอนุญาตทำงาน หรือดำเนินการไม่ครบถ้วน อีกทั้งรัฐบาลกัมพูชายังมีการดำเนินมาตรการเชิงบังคับให้กลับประเทศ ทำให้สถานประกอบการในการก่อสร้าง ภาคการผลิต รวมถึงภาคเกษตร มีความเสี่ยงที่จะขาดแคลนแรงงานเพิ่มขึ้น ซึ่งปัจจุบัน ครม.มีมติให้นำเข้าแรงงานสัญชาติอื่นเพิ่มเติม โดยเฉพาะแรงงานศรีลังกา รวมทั้งเนปาล ฟิลิปปินส์ และอินโดนีเซีย มาทดแทนในอุตสาหกรรมที่ขาดแคลน

4.การเกิดอันตรายจากการทำงานที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น แม้ว่าการประสบอันตรายกรณีร้ายแรงจะมีสัดส่วนไม่มาก แต่งานวิจัยของมหาวิทยาลัยศิลปากรพบว่า การสูญเสียเพียงนิ้วมือ หรือแขน จะทำให้แรงงานมีสถานะทางเศรษฐกิจและสังคมแย่ลง อีกทั้งยังเกิดผลกระทบทางด้านจิตใจที่ไม่อาจชดเชยได้อย่างครอบคลุม สถานประกอบการจึงควรบำรุงรักษาเครื่องมือ/เครื่องจักรอย่างครอบคลุมสม่ำเสมอ และการชดเชยให้แก่แรงงานอาจต้องคำนึงถึงค่าเสียโอกาส

นอกจากปัญหาทางเศรษฐกิจ สภาพัฒน์ยังเน้นย้ำถึงภัยเงียบที่มาพร้อมกับความก้าวหน้าของเทคโนโลยี คือ ผลกระทบของการใช้ AI ต่อสมองและสุขภาพจิต จากการศึกษาพบว่าการใช้ AI ช่วยทำงานมากเกินไปจะลดความสามารถในการคิดเชิงลึกและเชื่อมโยงความคิด นอกจากนี้การใช้ AI Chatbot เป็นเพื่อนอาจทำให้ผู้ใช้มีปัญหาด้านการเข้าสังคมและกลายเป็นคนโดดเดี่ยวมากขึ้น นอกจากนี้ สุขภาพจิตของคนไทยโดยรวมยังน่าเป็นห่วง โดยความเสี่ยงต่อโรคซึมเศร้าเพิ่มขึ้น 7% ขณะที่สาเหตุหลักของการฆ่าตัวตายยังคงมาจากปัญหาความสัมพันธ์ในระดับบุคคล ครอบครัว และการทำงาน

การบริโภคแอลกอฮอล์และบุหรี่ โดยรวมเพิ่มขึ้น 0.2% โดยเฉพาะค่าใช้จ่ายด้านแอลกอฮอล์ และที่น่าจับตาคือบุหรี่ไฟฟ้า ที่มีการพัฒนาไปถึงรุ่นที่ 6 ซึ่งมีขนาดเล็กลงและใช้การจิ้มจมูกแทนการสูบ ขณะเดียวกันอัตราการดื่มแอลกอฮอล์ในกลุ่ม Gen Z (อายุ 15-19 ปี) ก็เพิ่มสูงขึ้น อาชญากรรม คดีอาญาเพิ่มขึ้น 5.3% โดยเฉพาะคดียาเสพติดที่เพิ่มขึ้น 7.4% แม้อุบัติเหตุบนท้องถนนจะลดลง 0.2% แต่จำนวนผู้บาดเจ็บยังคงเพิ่มขึ้น

นายดนุชากล่าวอีกว่า ประเด็นที่ต้องให้ความสำคัญ คือภัยคุกคามทางเพศ โดยเด็กถูกล่วงละเมิดทางเพศมากที่สุดถึง 96.4% ซึ่งส่วนหนึ่งมาจากความเข้าใจผิดในเรื่องความสัมพันธ์ต่างวัยที่ถูกนำเสนอในสื่อประเภทนิยายโรแมนติก การหลอกลวงออนไลน์ แม้ว่าปัญหาแก๊งคอลเซ็นเตอร์และสแกมเมอร์จะลดลงจากมาตรการปราบปราม แต่ปัญหาการร้องเรียนเรื่องการซื้อสินค้าออนไลน์ไม่ตรงปกยังคงสูงถึง 54%.