คนที่ไวต่อการรับรู้ มีแนวโน้มเป็นโรคซึมเศร้า และภาวะวิตกกังวล
หากใครเคยดูภาพยนตร์เรื่อง Amélie เอมิลี่ สาวน้อยสะดุดรัก(2001) จะสังเกตได้ว่าตัวเอกของเรื่องอย่างสาวน้อยเอมิลี่นั้นมีลักษณะนิสัยที่ใครต่างก็รัก ทั้งความช่างสังเกต การเอาใจใส่สิ่งเล็กๆ น้อยๆ มีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่นอย่างลึกซึ้ง มีความพยายามที่จะช่วยเหลือผู้อื่นอยู่เสมอ เพราะเธอเป็นคนอ่อนไหวและมีความรู้สึกร่วมกับสิ่งต่างๆ รอบตัวได้ง่าย ทำให้บรรยากาศรวมถึงผู้คนรอบข้างของเธอสดใสและสวยงาม
การจินตนาการถึงโลกอันแสนสดใส ใส่ใจในรายละเอียดของผู้อื่น และเข้าอกเข้าใจถึงความรู้สึกต่างๆ ของผู้คนได้อย่างลึกซึ้ง อาจเป็นลักษณะนิสัยของเพื่อนในอุดมคติของใครหลายคน ซึ่งถึงแม้จะไม่ใช่คนแบบเอมิลี่ 100% แต่ในโลกแห่งความเป็นจริงคนที่มีบุคลิกภาพแบบเอมิลี่มีมากถึง 15-20% ของประชากรโลก เรียกว่า Highly Sensitive Person
ทำความรู้จัก Highly Sensitive Person (HSP)
Highly Sensitive Person (HSP) หรือบุคลิกภาพที่มีความไวต่อสิ่งรอบตัวสูง มีการรับรู้ความเปลี่ยนแปลงของสีหน้า อารมณ์ ความรู้สึก หรือแม้แต่รูป รส กลิ่น เสียงได้ดีกว่าคนทั่วไป ที่สำคัญคือ HSP ไม่ใช่ความผิดปกติทางจิตหรือบุคลิกภาพ แต่เป็นนิสัยที่มีติดตัวมาตั้งแต่กำเนิด และถึงแม้จะเป็นนิสัยชวนฝันของใครบางคน ทว่านิสัยแบบ HSP มีแนวโน้มที่จะเผชิญกับโรคซึมเศร้าและภาวะวิตกกังวลได้มากกว่าคนทั่วไป
HSP มีความเสี่ยงต่อปัญหาสุขภาพจิต
ในงานวิจัย The Relationship Between Environmental Sensitivity and Common Mental-Health Problems in Adolescents and Adults: A Systematic Review and Meta-Analysis ที่เผยแพร่ในปี 2025 เกี่ยวกับการศึกษาความเชื่อมโยงระหว่างคนที่มีความไวต่อการรับรู้สิ่งรอบตัวกับปัญหาสุขภาพจิต
โดยการทบทวนวรรณกรรมจากผลการวิจัยจำนวน 33 ชิ้น พบว่า ผู้ที่มีลักษณะนิสัยแบบไวต่อการรับรู้สิ่งรอบตัว (HSP) มีแนวโน้มที่จะเผชิญกับปัญหาสุขภาพจิต เช่น โรคซึมเศร้า ภาวะวิตกกังวล และโรคทางจิตต่างๆ มากกว่าคนทั่วไป
ในส่วนของสาเหตุที่ทำให้ลักษณะนิสัยแบบ HSP มีความเชื่อมโยงกับปัญหาทางสุขภาพจิต มีความเป็นไปได้สูงที่จะเกิดจากปัจจัยด้าน ‘พฤติกรรม’ มากกว่าปัจจัยด้านประสาทวิทยา เนื่องจากลักษณะนิสัยของคนที่ไวต่อสิ่งเร้ารอบตัว มักจะรับรู้ได้ถึงความรู้สึกและอารมณ์ของผู้อื่นรวมถึงสิ่งรอบตัวได้เป็นอย่างดี เมื่อเข้าใจคนอื่นได้ง่ายก็เกิดความเห็นอกเห็นใจได้ง่าย ประกอบกับนิสัยความอ่อนไหวและละเอียดอ่อน ทำให้คนที่มีลักษณะแบบ HSP เปรียบเสมือน ‘ฟองน้ำ’ ที่คอยดูดซับพลังงานต่างๆ ทั้งดีและไม่ดีเข้ามาในตนเอง
มลพิษทางอารมณ์ในสังคมปัจจุบัน
อย่างที่เรารู้กันดีว่า สังคมในปัจจุบันมันเต็มเปี่ยมไปด้วย ‘มลพิษทางอารมณ์’ เมื่อคนที่อ่อนไหวกับสิ่งเร้าได้ง่าย ดูดซับพลังงานลบมากขึ้นทุกวันก็กลายเป็นนักสะสมความเศร้า ซึ่งสุดท้ายแล้วก็พัฒนาเป็นปัญหาทางสุขภาพจิต อันเนื่องมาจากการตอบสนองต่ออารมณ์และสิ่งแวดล้อมทั้งในแง่บวกแง่ลบอย่างรุนแรง เช่น การอยู่ในพื้นที่ที่คนเยอะ แสงจ้า และเสียงดังเป็นเวลานาน ก็เพียงพอที่จะกระตุ้นให้คนเหล่านี้เผชิญกับความเครียดและความวิตกกังวล
อย่างไรก็ตาม เราไม่สามารถปรับเปลี่ยนนิสัยที่ติดตัวมาแต่แรกได้ง่ายๆ แต่สามารถแก้ไขได้อย่างค่อยเป็นค่อยไปทีละน้อย เพื่อที่จะผ่อนหนักให้เป็นเบาผ่านการปรับวิธีคิด เช่น ถึงแม้ไม่อาจหลีกเลี่ยงที่จะรู้สึกได้ ก็เลือกที่จะปล่อยวางอย่างเข้าใจแทนที่จะเอาตัวเองกระโดดเข้าไปในปัญหาของคนอื่น มองโลกในหลักความเป็นจริงมากขึ้น ลองทำความเข้าใจในมิติอื่นๆ ดูบ้าง อาจทำให้ได้พบกับมุมมองใหม่ๆ ที่ลดทอนผลพวงจากความไวต่อสิ่งเร้าที่เราไม่สามารถควบคุมได้
ที่มา:
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10758235/
- https://www.psy.chula.ac.th/th/feature-articles/highly-sensitive-person-01/
- https://www.researchgate.net/publication/394538220_The_Relationship_Between_Environmental_Sensitivity_and_Common_Mental-Health_Problems_in_Adolescents_and_Adults_A_Systematic_Review_and_Meta-Analysis