ตามติด สวีเดน ประเทศเดียวอนุญาตให้จำหน่าย ยาสูบแบบเคี้ยว

ข้อมูลใหม่ๆ จากงานวิจัย ในการประชุมวิชาการการควบคุมยาสูบระดับโลก (World Conference on Tobacco Control 2025) ระหว่างวันที่ 23-25 มิถุนายน 2568 ณ กรุงดับลิน ประเทศไอร์แลนด์

มีประเด็นของสารสังเคราะห์เลียนแบบโมเลกุลของนิโคติน (nicotine analogue/derivative) ซึ่งใช้ในผลิตภัณฑ์บุหรี่อิเล็กทรอนิกส์และถุงนิโคติน (nicotine pouches)เพื่อหลีกเลี่ยงกฎหมายควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบและนิโคติน

อย่างไรก็ตาม ในการประชุมครั้งนี้ประเด็นที่บริษัทยาสูบข้ามชาติไม่เคยเปลี่ยนแปลงคือ การจงใจให้ข้อมูลที่บิดเบือน การใช้วาทกรรมให้สังคมสับสน และการไม่เปิดเผยข้อเท็จจริงเกี่ยวกับอันตรายของผลิตภัณฑ์นวัตกรรมนิโคติน

ประเทศสวีเดน เป็นประเทศที่ต้องการลดอัตราการสูบบุหรี่มวน จึงมีมาตรการควบคุมยาสูบระยะยาวตั้งแต่ปี พ.ศ. 2536 เป็นต้นมา ทั้งมาตรการห้ามสูบบุหรี่ในที่สาธารณะต่างๆ (พ.ศ. 2537) มาตรการภาษีสรรพสามิตยาสูบ (พ.ศ. 2538)

มาตรการห้ามขายยาสูบให้แก่ผู้มีอายุต่ำกว่า 18 (พ.ศ. 2540) มาตรการสายด่วนเพื่อเลิกสูบบุหรี่ (พ.ศ. 2541) ดำเนินการตามมาตรการของสหภาพยุโรป (EU directive) ในการผลิต การนำเสนอ และการจำหน่าย (พ.ศ. 2544)

การกำหนดพื้นที่สูบบุหรี่ในร้านอาหาร และมาตรการควบคุมการตลาด รวมทั้งคำเตือนสุขภาพบนซองบุหรี่ (พ.ศ. 2545) มาตรการห้ามสูบบุหรี่ในร้านอาหาร ห้ามทำการตลาด การเป็นผู้อุปถัมภ์รายการ ห้ามการโฆษณากลางแจ้ง

และให้สัตยาบันกรอบอนุสัญญาควบคุมยาสูบขององค์การอนามัยโลก (พ.ศ. 2548) หน่วยงานสาธารณสุขได้รับมอบหมายให้ขับเคลื่อนมาตรการลดอัตราการสูบบุหรี่ (พ.ศ. 2551) รัฐบาลสวีเดนตั้งเป้าหมายปลอดยาสูบ ภายในปี พ.ศ. 2568 (พ.ศ. 2559)

มาตรการควบคุมบุหรี่อิเล็กทรอนิกส์ (พ.ศ. 2560) ใบอนุญาตการขายยาสูบจากเทศบาล หรือหน่วยงานท้องถิ่น (พ.ศ.2562) มาตรการควบคุมผลิตภัณฑ์ นิโคติน ปลอดยาสูบ (พ.ศ.2565) มาตรการเหล่านี้ส่งผลให้อัตราการสูบบุหรี่ลดลงจากร้อยละ 26 ในปี พ.ศ. 2533 เป็นร้อยละ 8 ในปี พ.ศ. 2566

สวีเดน มีอัตราการสูบบุหรี่ต่ำกว่าหลายประเทศในสหภาพยุโรปอย่างโดดเด่น และเป็นประเทศเดียวที่อนุญาตให้จำหน่ายยาสูบแบบเคี้ยว (Snus) ส่งผลให้บริษัทยาสูบอ้างว่า ยาสูบแบบเคี้ยวช่วยลดอัตราการสูบบุหรี่ในสวีเดน ซึ่งไม่เป็นความจริง

ในปี พ.ศ. 2559 บริษัทยาสูบนำผลิตภัณฑ์ ถุงนิโคติน เข้าสู่ตลาดประเทศสวีเดน ซึ่งไม่มีใบยาสูบ เพื่อหลีกเลี่ยงกฎหมายควบคุมยาสูบของสวีเดน และสหภาพยุโรป และตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา ส่งผลให้แพร่หลายในกลุ่มเยาวชนเนื่องจากไม่มีมาตรการควบคุมใดๆ

นับตั้งแต่ พ.ศ. 2543-2559 อัตราการใช้ยาสูบแบบเคี้ยวอยู่ในอัตราเท่าเดิมไม่เปลี่ยนแปลง แต่เพิ่มมากขึ้นตั้งแต่ปี พ.ศ. 2559 ซึ่งเป็นปีที่ ถุงนิโคติน เข้าสู่ตลาดสวีเดน ระหว่างปี พ.ศ. 2559-2567

อัตราการใช้ยาสูบแบบเคี้ยวและถุงนิโคตินในเพศหญิงเพิ่มขึ้นจากร้อยละ 6 เป็นร้อยละ 13 แต่ในเพศชาย อัตราเพิ่มขึ้นเพียงร้อยละ 4 ในช่วงระยะเวลาเดียวกัน

บทเรียนจากประเทศสวีเดน สรุปได้ว่า ยาสูบแบบเคี้ยว ไม่ใช่ผลิตภัณฑ์ในการช่วยเลิกสูบบุหรี่มวน ไม่มีหลักฐานการวิจัยรองรับ

ในทางกลับกัน เด็กและเยาวชนที่ใช้ยาสูบแบบเคี้ยวหรือบุหรี่อิเล็กทรอนิกส์มีแนวโน้มที่จะสูบบุหรี่มวนเพิ่มขึ้นมากกว่า 4 เท่า

เมื่อเปรียบเทียบกับเด็กและเยาวชนที่ไม่ใช้ยาสูบแบบเคี้ยวหรือบุหรี่อิเล็กทรอนิกส์ อัตราการใช้ยาสูบแบบเคี้ยวที่เพิ่มขึ้นไม่ใช่เพราะผู้ที่สูบบุหรี่มวนเปลี่ยนมาใช้ยาสูบแบบเคี้ยว แต่เป็นเพราะกลุ่มสตรี เด็กและเยาวชนที่ไม่เคยสูบบุหรี่มวน เป็นกลุ่มเป้าหมายของบริษัทยาสูบ

จะเห็นได้ว่า บริษัทยาสูบไม่เคยทำการวิจัยรองรับความปลอดภัยของผู้บริโภคก่อนนำผลิตภัณฑ์นวัตกรรมนิโคตินเข้าสู่ตลาด จึงไม่มีความน่าเชื่อถือใดๆ ในการกล่าวอ้าง

ประเด็นนี้ มีผู้นำเสนอในหัวข้อ“การเผยแพร่ข้อมูลที่ไม่เป็นความจริง” (Spinning a Web of Misinformation) ในการประชุม โดยเฉพาะการใช้วาทกรรม การลดอันตราย ซึ่งไม่มีงานวิจัยใดๆ รองรับ

จากการสำรวจเด็กและเยาวชน สวีเดน 7 ใน 10 คน บอกว่าที่เริ่มใช้บุหรี่อิเล็กทรอนิกส์ หรือถุงนิโคตินเพราะ “ดูเหมือนอันตรายน้อยกว่าบุหรี่มวน”

ถึงแม้ สวีเดน จะมีมาตรการต่างๆ เพื่อควบคุมยาสูบ แต่ไม่ทันต่อนวัตกรรม นิโคติน ซึ่งบริษัทยาสูบพยายามหาผลิตภัณฑ์ใหม่ที่ไม่อยู่ภายใต้การควบคุมของกฎหมายใดๆ

ทั้งนี้ มีความพยายามโดยบริษัทยาสูบเพื่อหลีกเลี่ยงกฎหมายของประเทศต่างๆ รวมทั้งการใช้สารสังเคราะห์โมเลกุลเพื่อเลียนแบบโมเลกุลของ นิโคติน (nicotine analogue / derivative) โดยอ้างว่า เมื่อไม่ใช่ นิโคติน ก็ไม่อยู่ภายใต้กฎหมายควบคุมยาสูบของประเทศใดๆ

ดังเช่นประสบการณ์ของ สวีเดน และสหภาพยุโรป ซึ่งยังไม่สามารถควบคุมผลิตภัณฑ์ ถุงนิโคติน (ซึ่งไม่มีส่วนผสมของใบยาสูบ)

จะเห็นได้ว่า บริษัทยาสูบพยายามโกหก หลอกลวง ผู้บริโภคตลอด 70 ปีที่ผ่านมาว่า “ผลิตบุหรี่ลดอันตราย” ซึ่งไม่เป็นความจริง เช่น บุหรี่ก้นกรอง (พ.ศ. 2483-2493) ก้นกรองหลายชั้น (พ.ศ. 2503)

บุหรี่รสอ่อน (พ.ศ. 2513-2523) บุหรี่ลดอันตรายจากไฟไหม้ (พ.ศ. 2533) ยาสูบแบบเคี้ยว และบุหรี่ลดสารก่อมะเร็ง (พ.ศ. 2543) บุหรี่อิเล็กทรอนิกส์ (พ.ศ. 2553) ผลิตภัณฑ์ลดอันตรายที่ไม่มีการเผาไหม้ (พ.ศ. 2563)

ในขณะเดียวกัน บริษัทยาสูบพยายามหลีกเลี่ยงการควบคุมโดยกฎหมาย นโยบาย และมาตรการควบคุมยาสูบ จึงพยายามหานวัตกรรมด้วยการสังเคราะห์โมเลกุลเลียนแบบนิโคติน

ดังนั้น จะเห็นได้ว่า การออกกฎหมายควบคุมผลิตภัณฑ์ยาสูบและนิโคติน มักจะเป็นการ “ตามหลัง” บริษัทยาสูบอยู่เสมอ

อย่างไรก็ตาม ประสบการณ์ของ สวีเดน เป็นกรณีศึกษาในการ “ป้องกัน” ที่ต้องหามาตรการ “ล้ำสมัย” ด้วยมาตรการที่สวีเดนขับเคลื่อนให้สหภาพยุโรปบังคับใช้มาตรการ “ห้ามนำเข้า ห้ามจำหน่าย ห้ามใช้ผลิตภัณฑ์นิโคติน และสารเลียนแบบนิโคตินทุกชนิด ที่ไม่ได้มีการรับรอง หรือขึ้นทะเบียนว่าปลอดภัยสำหรับการรักษาเพื่อเลิกเสพติด นิโคติน”

ผู้กำหนดนโยบายและหน่วยงานต่างๆ ของรัฐ จำเป็นต้องปกป้องอันตรายจากบริษัทยาสูบ ซึ่งพยายามทุกวิถีทางในการเผยแพร่ “สินค้าแห่งความตาย”.