เสียงสะท้อน ‘ชรบ.’ ประชาชนแนวรบ รักษาหมู่บ้านในยามวิกฤต
ในห้วงเวลาที่เสียงปืนยังไม่สงบ และการเจรจาหยุดยิงระหว่างไทย-กัมพูชายังไม่บรรลุข้อตกลง หลายหมู่บ้านตามแนวชายแดนไทย-กัมพูชา โดยเฉพาะในจังหวัดศรีสะเกษ ต้องเผชิญกับบรรยากาศที่ไม่ต่างจากพื้นที่สงครามตลอดทั้งวันและคืน
ทีมข่าว THE STANDARD ลงพื้นที่สำรวจหลายหมู่บ้าน เพื่อรับฟังเสียงจาก ‘ชรบ.’ หรือ ชุดรักษาความปลอดภัยหมู่บ้าน ซึ่งเรียกได้ว่าเป็น ‘ประชาชนแนวหน้า’ ถัดจากเจ้าหน้าที่ตำรวจและทหาร ที่ทำหน้าที่ปกป้องชุมชนของตนเองอย่างไม่ย่อท้อ
‘ชรบ.’ กำลังภาคประชาชน
ชรบ. คือกลุ่มของประชาชนหรือราษฎรอาสาสมัครในพื้นที่ ที่ผ่านการฝึกอบรมตามหลักสูตรเฉพาะ และได้รับการแต่งตั้งจากนายอำเภอให้ปฏิบัติหน้าที่รักษาความปลอดภัยภายในหมู่บ้าน และเป็นผู้ช่วยเหลือเจ้าพนักงานตามกฎหมาย
หน้าที่โดยหลักของ ชรบ. ประกอบด้วย
- การรักษาความสงบเรียบร้อย ตรวจตระเวน ดูแลความปลอดภัยในหมู่บ้าน
- สืบสวนหาข่าวรวบรวมข้อมูลพฤติการณ์ที่อาจเป็นภัยต่อความมั่นคงหรือความสงบเรียบร้อย
- เฝ้าระวังรักษาสถานที่สำคัญ คุ้มครองและดูแลสถานที่สำคัญต่างๆ ในหมู่บ้าน
- ตั้งจุดตรวจ จุดสกัด ตรวจสอบบุคคลและยานพาหนะที่ผ่านเข้าออกหมู่บ้าน
- ป้องกันและปราบปรามการกระทำความผิดทางอาญา ร่วมมือกับเจ้าหน้าที่ในการป้องกันและปราบปรามอาชญากรรม
โดยรวมแล้ว ชรบ. คือกำลังภาคประชาชนที่เป็นส่วนสำคัญในการรักษาความปลอดภัยและความสงบเรียบร้อยในระดับหมู่บ้าน โดยทำงานร่วมกับเจ้าหน้าที่ภาครัฐ เพื่อให้ชุมชนมีความปลอดภัย
ความทุ่มเทที่ไร้งบประมาณสนับสนุนโดยตรง
ระหว่างเส้นทางตามหมู่บ้านที่อยู่ในโซนอพยพ ทีมข่าวได้สำรวจบังเกอร์และหลุมหลบภัยต่างๆ ผู้ใหญ่บ้านท่านหนึ่งที่กำลังตรวจตราพื้นที่อยู่ได้เข้ามาทักทายและให้ข้อมูลว่า เมื่อช่วงเดือนมีนาคมที่ผ่านมา ทางหน่วยงานกลางได้มีคำสั่งให้นำกระสอบทรายที่แต่ละชุมชนได้รับจากการสนับสนุนจากประชาชนและภาคเอกชน ไปเติมทรายของทางการที่จัดไว้ให้ เพื่อนำไปปรับปรุงบังเกอร์และหลุมหลบภัยที่สร้างไว้ตั้งแต่ปี 2554
เมื่อถามถึงงบประมาณที่ทางราชการจัดสรร ผู้ใหญ่บ้านตอบเพียงสั้นๆ ว่า “ไม่มีการสนับสนุนเป็นเงินหรืองบมาถึงหมู่บ้าน”
สำหรับหมู่บ้านที่อยู่ภายใต้การดูแล มีหลุมหลบภัยมากกว่า 17 หลุม ซึ่งล้วนต้องใช้แรงงานอาสาสมัครจากในหมู่บ้านเอง ส่วนมากเป็นผู้สูงอายุ มาช่วยกันซ่อมแซมกระสอบทรายเพื่อให้พร้อมใช้งานจริงยามเกิดเหตุฉุกเฉิน
นอกจากหน้าที่รักษาความปลอดภัยให้กับบ้านเรือนที่ประชาชนอพยพออกไปแล้ว ชรบ. ในหมู่บ้านนี้บางครั้งยังต้องสนับสนุนภารกิจของเจ้าหน้าที่ทหารด้วยการลำเลียงลูกปืนเข้าพื้นที่ที่รถเจ้าหน้าที่ไม่สามารถเข้าถึงได้ ผู้ใหญ่บ้านสะท้อนความจริงใจว่า
“เราอยู่แบบพึ่งพา ชาวบ้านช่วยทหาร ทหารช่วยประเทศ”
เสียงสะท้อนจากแนวหน้า จบภารกิจมีเพียงคำ “ขอบคุณ”
อีกฟากหนึ่งของอำเภอกันทรลักษ์ จังหวัดศรีสะเกษ ระหว่างการสู้รบยามค่ำคืนในบังเกอร์ที่เปียกชื้น ชรบ. คนหนึ่งได้สะท้อนความรู้สึกในใจว่า สิ่งหนึ่งที่ไม่รู้จะเรียกว่าน้อยใจได้หรือไม่คือ
“จบงาน จบศึกแต่ละครั้ง เราไม่เคยได้รับการพูดถึง ไม่เคยได้เหรียญ ได้ตรา ได้โล่ หรือเงินเสี่ยงภัย เราได้แค่คำขอบคุณจากชาวบ้านในหมู่บ้าน”
ชรบ. คนนี้เล่าต่อว่า กลุ่มคนที่ได้รับสิ่งตอบแทนนั้น พวกเขารู้ว่าต้องยื่นเรื่อง ส่งเอกสารอย่างไร ยื่นเอกสารเมื่อไหร่ให้ทางการ แต่ “พวกที่เป็น ชรบ. บ้านๆ ไม่รู้หนังสือ อยู่ไร่อยู่นา จะรู้ได้ยังไง”
สถานการณ์ในภาวะคับขันที่ผู้คนต้องทิ้งบ้าน ทิ้งที่ทำกิน สภาพแวดล้อมนั้นไม่เหมาะกับการอยู่อาศัยเพียงใด น้ำ ไฟ ถูกตัด หรือหากไม่ถูกตัดก็ต้องอยู่ให้มืด ให้เงียบ เพื่อความปลอดภัยของเจ้าหน้าที่ทหารและตนเอง ชรบ. เหล่านี้ต้องเผชิญกับภาวะเช่นนี้อยู่เป็นประจำ
ชรบ. อีกหนึ่งคนที่ยุติการปฏิบัติหน้าที่ไปแล้วเนื่องจากอายุมากแต่ยังร่วมเฝ้าหมู่บ้านยามมีภัย เล่าเสริมว่า ชรบ. เป็นงานอาสา ไม่มีเงินเดือน ไม่มีค่าเทอม มีแค่คำว่า ‘เป็นหน้าที่ผู้ชายต้องทำ’ สิ่งที่ได้รับคือชุดและปืนลูกซองอย่างละ 1 กระบอกตลอดการทำหน้าที่
“ตอนที่ไปฝึกเป็นการไปด้วยใจ ใจพาให้เป็น ชรบ. ไปฝึก 4 วัน 4 คืน ต่างถิ่น ต่างที่”
จากการสืบค้นข้อมูล พบว่า ชรบ. เป็นกลุ่มอาสาสมัครที่ปฏิบัติหน้าที่เพื่อสาธารณะ พวกเขาจึงไม่มีเงินเดือนประจำ เหมือนข้าราชการหรือพนักงานทั่วไป อย่างไรก็ตาม ชรบ. อาจได้รับค่าตอบแทน หรือเบี้ยเลี้ยงในบางกรณี ซึ่งขึ้นอยู่กับภารกิจที่ได้รับมอบหมายและแหล่งงบประมาณที่สนับสนุน
เช่น จากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) อบต. หรือเทศบาล อาจจัดสรรงบประมาณเบี้ยเลี้ยงสำหรับการออกตรวจเวรยาม, ค่าอาหาร, ค่าน้ำมันเชื้อเพลิง หรือค่าใช้จ่ายอื่นๆ ที่จำเป็นในภารกิจ
งบประมาณจากกรมการปกครอง ในบางกรณีอาจจัดสรรงบประมาณให้กับอำเภอ เพื่อสนับสนุนโครงการที่เกี่ยวข้องกับการรักษาความปลอดภัยในระดับหมู่บ้าน
ทั้งนี้ สวัสดิการกรณีเกิดเหตุการณ์ในพื้นที่ที่มีความเสี่ยงสูง เช่น จังหวัดชายแดนภาคใต้ หาก ชรบ. ได้รับบาดเจ็บหรือเสียชีวิตจากการปฏิบัติหน้าที่ปะทะกับผู้ก่อความไม่สงบ ก็จะมีสวัสดิการและเงินช่วยเหลือจากหลายหน่วยงาน
ฉะนั้นแล้วเมื่อสถานการณ์ชายแดนคลี่คลายและเสียงปืนเงียบงันลงแล้ว สิ่งสำคัญที่ไม่ควรมองข้ามคือการเหลียวแลและให้การสนับสนุนอย่างเป็นรูปธรรมแก่ ‘ชรบ.’ กลุ่มชาวบ้านที่ยืนหยัดปกป้องบ้านเกิดเสมอมา