SOCIETY: เพื่อนรักนักเกาหลัง! นักวิจัยเผย ‘วาฬเพชฌฆาต’ ช่วยกันตัดสาหร่าย ทำเป็น ‘ที่เกาหลัง’ ให้กัน ด้วยการใช้หัว ลำตัว ครีบ ถูคู่ตัวเองไปมา

พฤติกรรมสุดน่ารักของนักประดิษฐ์ใต้ท้องทะเลอย่าง ‘วาฬเพชฌฆาต’ (Killer whale) ที่แม้ชื่ออาจจะฟังดูดุร้ายน่าเกรงขาม แต่แท้จริงแล้วเจ้าวาฬเพชฌฆาตก็มีพฤติกรรมน่ารักๆ อยู่ด้วยนะ

โดยข้อมูลจากศูนย์วาฬ (CWR) ร่วมกับมหาวิทยาลัยเอ็กซิเตอร์ (University of Exeter) ประเทศอังกฤษ ได้ตีพิมพ์งานเรื่อง ‘การสร้างและใช้เครื่องมือเพื่อการดูแลขัดเกลาร่างกายของวาฬเพชฌฆาต (Manufacture and use of allogrooming tools by wild killer whales)’ ในวารสาร Current Biology ซึ่งฝูงวาฬเพชฌฆาตนี้เป็นกลุ่ม ‘Soutern Resident’ ในน่านน้ำซาลิช (Salish) สหรัฐอเมริกา

งานวิจัยพบว่า วาฬเพชฆาตมีพฤติกรรมเด็ดสาหร่ายทะเลมาเพื่อเกาให้กันและกัน ทั้งยังมีการตัดแต่งด้วยการกัดปลายก้านเคลป์ หนึ่งในสาหร่ายทะเลขนาดใหญ่ จากนั้นก็นำไปพาดระหว่างตัวเองกับคู่ พร้อมทั้งกลิ้งสาหร่ายไปมากับลำตัว

พฤติกรรมนี้ถูกตั้งชื่อว่า ‘allokelping’ ที่หมายถึงการที่วาฬสองตัวร่วมด้วยช่วยกันคัดเลือกสาหร่าย ตัดแต่งสาหร่ายด้วยกัน คล้ายกับพฤติกรรมที่เรียกว่า ‘kelping’ ที่วาฬจะใช้หัว ลำตัว ครีบ เคลื่อนสาหร่ายไปมาเพื่อกำจัดปรสิตและรักษาสุขภาพผิว ทว่าพฤติกรรมนี้แตกต่างกันที่การ kelping เป็นการทำจากวาฬเพียงตัวเดียว แต่การ allokelping เป็นการช่วยเหลือกันของวาฬสองตัว

โดย ดร.ไมเคิล ไวส์ (Dr. Michael Weiss) ผู้อำนวยการวิจัยของ CWR กล่าวว่า ก้านสาหร่ายทะเล (Bull kelp) มีลักษณะแข็งแต่ก็มีความยืดหยุ่น คล้ายกับสายยางฉีดน้ำที่มีพื้นผิวภายนอกลื่น จึงทำให้สาหร่ายชนิดนี้เหมาะที่จะใช้เป็นอุปกรณ์ดูแลผิวของวาฬ

และที่น่าทึ่งคือ นักวิจัยพบว่ามีวาฬเพชฌฆาตทุกช่วงวัยที่มีพฤติกรรมช่วยกันสร้างเครื่องมือจากสาหร่ายมาถูให้กัน และสิ่งนี้อาจเป็นพฤติกรรมที่ช่วยให้เหล่าวาฬเสริมสร้างความสัมพันธ์ทางสังคมระหว่างกัน หรือหนึ่งในนั้นอาจจะเป็นการกระทำเพื่อเล่นกันด้วย

โดยศาสตราจารย์ดาร์เรน ครอฟต์ (Darren Croft) จากมหาวิทยาลัยเอ็กซิเตอร์ และผู้บริหาร CWR กล่าวถึงสาเหตุของพฤติกรรม allokelping ว่า “การเกามีความสำคัญมากในบรรดาสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมประเภทไพรเมต (Primatrs) รวมถึงมนุษย์ เพราะการเกาช่วยบรรเทาความเครียดและเสริมสร้างความสัมพันธ์ ดังนั้นวาฬเพชฌฆาตจึงมักเกากันด้วยหัว ลำตัวและครีบ แต่การใช้สาหร่ายเกาอาจช่วยเพิ่มความรู้สึกดีกว่า ทั้งยังมีความสำคัญต่อสุขภาพผิวของวาฬ และโดยปกติวาฬเป็นสัตว์ที่มีเทคนิควิธีหลากหลายในการช่วยผลัดเซลล์ผิวหนังที่ตายแล้ว และพฤติกรรมนี้อาจเป็นอีกวิธีที่วาฬนำมาใช้ และสาหร่าย เช่น Bull kelp ยังมีคุณสมบัติต้านแบคทีเรียและต้านการอักเสบ ซึ่งอาจมอบประโยชน์เพิ่มเติมให้กับวาฬด้วย”

อย่างไรก็ตาม แม้เรื่องราวการช่วยกันเกาหลังด้วยสาหร่ายของวาฬเพชฌฆาตจะดูเป็นภาพที่น่ารัก ชวนยิ้ม และเต็มไปด้วยความผูกพัน ทว่าตอนนี้เหล่าวาฬเพชฌฆาตกลับกำลังเผชิญกับความเสี่ยงรอบด้าน ทั้งจากภาวะโลกร้อนที่ทำให้อุณหภูมิน้ำทะเลสูงขึ้นจนสาหร่ายเคลป์ซึ่งเป็นทั้ง ‘ของเล่น’ และ ‘อุปกรณ์ดูแลผิว’ มีจำนวนลดลง

อีกทั้งปลาแซลมอนชินุก หรือ King salmon ที่เป็นอาหารหลักของวาฬก็มีจำนวนลดลง เหตุเพราะการจับปลาเกินขนาด ภาวะโลกร้อน และการสร้างเขื่อน ซึ่งเป็นการไปทำลายวงจรการวางไข่ของปลาจนส่งผลกระทบต่อห่วงโซ่อาหารของวาฬ

และที่น่าเศร้าไปกว่านั้นคือการลดจำนวนลงของวาฬเพชฌฆาต ที่ข้อมูลจากการสำรวจประชากรครั้งล่าสุดของ CWR เมื่อเดือนกรกฎาคม 2024 พบว่า วาฬเพชฌฆาตกลุ่ม Southern Resident เหลืออยู่เพียง 73 ตัว จากการที่วาฬไม่ผสมพันธุ์ ซึ่งจำนวนที่เหลือนี้ถือเป็นการตกอยู่บนภาวะวิกฤตของวาฬด้วย

ดังนั้นแม้ว่าจะมีการพบเจอกับพฤติกรรมสุดน่ารักใหม่ๆ แต่ถ้าหากสิ่งแวดล้อมเหล่านี้ยังไม่ถูกคุ้มครองดูแลอย่างจริงจัง อนาคตอาจไม่ใช่เพียงการสูญเสียพฤติกรรมน่ารักๆ เหล่านี้ไป แต่อาจเป็นการสูญเสียวาฬเพชฌฆาตไปอย่างถาวร และเรื่องราวนี้คงเป็นเพียงอดีตที่เราเคยพบเจอแต่ไม่สามารถรักษาไว้ได้