“โอวาทานุสาสนี” คู่มือสงฆ์ตามรับสั่งรัชกาลที่ 2 เพื่อแก้ปัญหา “เมถุนปาราชิก” แต่สมเด็จรูปหนึ่งที่แต่งหนังสือกลับโป๊ะแตกเสียเอง
“โอวาทานุสาสนี” หนังสือคู่มือพระสงฆ์ที่เกิดจากความตั้งพระราชหฤทัยของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 เพื่อแก้ปัญหาพระสงฆ์ทำผิดพระวินัยร้ายแรง “เมถุนปาราชิก” แต่พระสงฆ์ที่แต่งหนังสือดังกล่าวกลับทำผิดพระวินัยเสียเอง
ที่มาของเรื่อง
เมื่อรัชกาลที่ 2 ทรงครองราชย์ พระองค์ทรงให้ความสำคัญกับการทำนุบำรุงพุทธศาสนา ดังจะเห็นได้จากรับสั่งด้านต่างๆ เช่น การปฏิสังขรณ์วัดแจ้ง (วัดอรุณราชวราราม) ที่ชำรุดทรุดโทรม, การสร้างวิหารวัดสุทัศน์, การแต่งสมณทูตไปลังกา (พ.ศ. 2357), การสังคายนาบทสวดมนต์ (พ.ศ. 2363), การหัดให้ฝ่ายในสวดมนต์, การแก้ไขวิธีสอบพระปริยัติธรรมเป็นกำหนดวิธีสอบเป็น 9 ประโยค ฯลฯ
หากเรื่องพระสงฆ์ทำผิดวินัยในรัชกาลของพระองค์ยังคงมีค่อนข้างมากเช่นเคย
โดยเฉพาะกรณีของ 3 พระราชาคณะ ประพฤติผิดพระวินัยบัญญัติว่าด้วย “เมถุนปาราชิก” จนถึง “มีบุตรหลายคน” ในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2359
คลิกอ่าน ：รัชกาลที่ 2 รับสั่งจำคุกพระราชาคณะ 3 รูป ที่ทำผิด “เมถุนปาราชิก”
นี่คือต้นเหตุที่ทำให้เกิดหนังสือเล่มนี้
โอวาทานุสาสนี
รัชกาลที่ 2 ทรงมีพระราชประสงค์ที่จะแก้ไขปัญหาการกระทำผิดพระวินัยของพระสงฆ์ที่เกิดขึ้นซ้ำๆ พระองค์จึงทรงนิมนต์สมเด็จพระสังฆราช (มี) เจ้าคณะใหญ่ฝ่ายเหนือ และสมเด็จพระพนรัตน(อาจ) วัดสระเกศ เจ้าคณะใหญ่ฝ่ายใต้ ให้กลั่นกรองพระไตรปิฎกที่ซับซ้อนให้ง่ายขึ้น และเรียบเรียงเป็นหนังสือเรียกว่า “โอวาทานุสาสนี” สำหรับแจกตามวัดต่างๆ เพื่อให้พระสงฆ์มีความรู้และปฏิบัติถูกต้องตามพุทธบัญญัติ
เนื้อหาของหนังสือดังกล่าวแบ่งเป็นส่วน คือ 1. สภาพคณะสงฆ์โดยทั่วไปขณะนั้นว่า ทำการหยาบช้าลามกไม่รู้จักข้อปฏิบัติของสงฆ์ พระอุปัชฌาย์ก็ปล่อยปละละเลย 2. คุณสมบัติของพระอุปัชฌาย์ ผู้เป็นประธานในการบวช ต้องรู้จักอาบัติ-สิ่งที่ละเมิดแล้วผิดพระวินัย, อนาบัติ-สิ่งที่ทำแล้วไม่ผิดพระวินัย, คุรุกาบัติ-ข้อละเมิดที่มีโทษรุนแรงถึงขั้นขาดจากความเป็นสงฆ์ (ปาราชิก) และลหุกาบัติ-บัญญัติเล็กน้อยเกี่ยวกับมารยาท ฯลฯ 3. คุณสมบัติของสงฆ์ที่พึงมี เช่น จตุปาริสุทธิศีล 4-ข้อปฏิบัติสำหรับสงฆ์ 4 ประการ ฯลฯ
ทว่า สมเด็จพระพนรัตน (อาจ) ซึ่งเป็น 1 ใน 2 ผู้แต่งหนังสือดังกล่าวกลับเป็นเสียเอง โดยกระทำความผิดพระวินัยสงฆ์ร้ายแรง ถึงขั้นที่รัชกาลที่ 2 มีรับสั่งให้ออกจากสมณศักดิ์เป็นเพียงพระลูกวัด
คลิกอ่านเพิ่ม ：“พระชั้นสมเด็จ” สมัยรัชกาลที่ 2 ทำอะไร จึงพลาดตำแหน่ง “สมเด็จพระสังฆราช”
สำหรับผู้ชื่นชอบประวัติศาสตร์ ศิลปะ และวัฒนธรรม แง่มุมต่าง ๆ ทั้งอดีตและร่วมสมัย พลาดไม่ได้กับสิทธิพิเศษ เมื่อสมัครสมาชิกนิตยสารศิลปวัฒนธรรม 12 ฉบับ (1 ปี) ส่งความรู้ถึงบ้านแล้ววันนี้!! สมัครสมาชิกคลิกที่นี่
อ้างอิง
วรพร ภู่พงศ์พันธุ์. “เอกสารลำดับที่ 75 สังคีติยวงศ์และโอวาทานุสาสนี : รากฐานพุทธจักรในสมัยต้นรัตนโกสินทร์” ใน, 100 เอกสารสำคัญ : สรรพสาระประวัติศาสตร์ไทย ลำดับที่ 19, สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย พ.ศ. 2555
ธนิต อยู่โพธิ์. ตำนานสมณศักดิ์ พระวันรัต และสมเด็จพระชาคณะผู้ทรงสมณศักดิ์ สมเด็จพระวันรัตน ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์, คณะศิษยานุศิษย์ จัดพิมพ์ถวาย ในงานฉลองพระชนมายุ สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม วันที่ 28 มีนาคม พ.ศ. 2516
เผยแพร่ในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 21 สิงหาคม 2568
อ่านข่าวต้นฉบับได้ที่ : “โอวาทานุสาสนี” คู่มือสงฆ์ตามรับสั่งรัชกาลที่ 2 เพื่อแก้ปัญหา “เมถุนปาราชิก” แต่สมเด็จรูปหนึ่งที่แต่งหนังสือกลับโป๊ะแตกเสียเอง
ติดตามข่าวล่าสุดได้ทุกวัน ที่นี่
– Website : https://www.silpa-mag.com