ละเมอเดิน–ละเมอพูด การนอนผิดปกติ อาการและอันตรายที่ต้องระวัง

ละเมอคืออาการผิดปกติของการนอนหลับอย่างหนึ่งซึ่งทำให้ผู้ป่วยลุกขึ้นมาทำกิจกรรมต่าง ๆ ในขณะที่ยังอยู่ในภาวะหลับลึก เช่น ละเมอเดิน นอนละเมอพูดละเมอร้องไห้ อาจรบกวนคุณภาพการนอนหลับ ทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเหนื่อยล้าในตอนกลางวัน เนื่องจากการนอนหลับไม่ต่อเนื่องและอาจทำให้เกิดอุบัติเหตุได้

ประเภทนอนหลับผิดปกติ

• การละเมอเดิน คืออาการผิดปกติของการนอนหลับ เป็นอาการผิดปกติของการนอนหลับซึ่งทำให้ผู้ป่วยลุกขึ้นมาทำกิจกรรมต่าง ๆ ในขณะที่ยังอยู่ในภาวะหลับลึก

ปัญหาสุขภาพจากนอนไม่หลับ แพทย์แนะรู้สาเหตุรักษาหายขาดได้

Sleep Test ตัวช่วยหาความผิดปกติการนอนหลับ ป้องกันโรคเรื้อรัง

• นอนละเมอพูด (Sleep Talking) หรือ ละเมอร้องไห้ซึ่งการละเมอทั้งสองลักษณะ มักพบในเด็กมากกว่าในผู้ใหญ่ ผู้ที่นอนละเมอมักจะไม่รู้ตัวและจำสิ่งที่ทำไม่ได้หรือจำได้เพียงเล็กน้อยเมื่อตื่นขึ้นมา มีข้อมูลทางการแพทย์ระบุว่าการละเมอเดินอาจถ่ายทอดทางกรรมพันธุ์ กล่าวคือ มักพบในเด็กที่มีพ่อหรือเเม่คนใดคนหนึ่งหรือทั้งสองที่มีการละเมอเดินด้วยเช่นกัน

ประเภทของการนอนละเมอตามระยะการหลับ

การนอนละเมอที่เกิดขึ้นในช่วง Non-REM Sleep (Nonrapid Eye Movement, NREM)

• เป็นช่วงระยะการหลับลึกในช่วง Non-REM Sleep สมองยังอยู่ในสภาวะหลับลึกแต่มีการปลุกขึ้นมาบางส่วน ทำให้เกิดพฤติกรรมที่เป็นการนอนละเมอ เช่น การลุกขึ้นเดิน (Sleep Walking) การผวา (Sleep Terrors หรือ Night Terrors) หรือทำกิจกรรมต่าง ๆ โดยไม่รู้ตัว
• การนอนละเมอในช่วง REM Sleep (Rapid Eye Movement (REM)) มักเกี่ยวข้องกับการฝันที่รุนแรง หรือการฝันร้าย (Nightmare) เช่น การต่อสู้ ตะโกน หรือทำร้ายตัวเอง
• Partial Arousal States (ภาวะการตื่นบางส่วน) ในบางครั้งการนอนละเมอสามารถเกิดขึ้นเมื่อร่างกายยังไม่ตื่นเต็มที่หลังจากการหลับลึก ซึ่งอาจนำไปสู่พฤติกรรมการนอนผิดปกติที่เกิดขึ้นในลักษณะซ้ำ ๆ เช่น การนั่ง ลุกขึ้นยืน หรือลุกจากเตียงโดยไม่รู้ตัว

การนอนละเมอในช่วงการเปลี่ยนระยะการหลับ

เกิดขึ้นในช่วงที่สมองกำลังเปลี่ยนจากระยะการหลับลึกไปสู่ระยะการหลับอื่น ๆ ทำให้ร่างกายยังคงอยู่ในสภาวะกึ่งหลับกึ่งตื่นและแสดงพฤติกรรมที่ผิดปกติออกมา อาการนอนละเมอนั้นแตกต่างกันออกไปตามแต่ละบุคคลและตามระดับความรุนแรง โดยทั่วไปแล้วอาการที่พบบ่อย เช่น

• ลุกขึ้นจากเตียงและเดิน
• นอนละเมอออกเสียง หรืออาการนอนละเมอพูด
• ทำกิจกรรมต่าง ๆ เช่น แต่งตัว เปิดปิดประตู เตรียมอาหาร หรือบางรายอาจรุนแรงจนถึงขั้นขับรถ
• ละเมอนั่งบนเตียงหรือลุกขึ้นอย่างกะทันหัน
• แสดงพฤติกรรมรุนแรง เช่น การต่อสู้ การขว้างปาสิ่งของ หรือพยายามหนีจากสถานการณ์ที่อาจรู้สึกว่าเป็นอันตรายในฝัน
• ผู้ที่ละเมอมักไม่รู้ตัวขณะที่ทำกิจกรรมต่าง ๆ และเมื่อตื่นมามักจำไม่ได้ว่าทำอะไรลงไป

สาเหตุของอาการละเมอเกิดจากอะไร?

แล้วนอนละเมอเกิดจากอะไร ? หลายคนอาจจะเข้าใจว่าอาการนี้เกิดขึ้นเองแบบไม่มีสาเหตุ แต่จริง ๆ แล้วมีปัจจัยบางอย่างเช่นกันที่กระตุ้นให้เกิดอาการ เช่น

• พันธุกรรม
• การพักผ่อนไม่เพียงพอ
• ความเครียดหรือความวิตกกังวล
• ยาบางชนิดหรือสารเสพติด
• การดื่มแอลกอฮอล์
• โรคบางอย่างที่ส่งผลต่อการนอนหลับ เช่น หยุดหายใจขณะหลับ กรดไหลย้อนกลุ่มอาการขาอยู่ไม่สุข การชักหรือโรคลมชัก
• การกระตุ้นจากสิ่งแวดล้อม
• การเปลี่ยนแปลงตารางการนอน
• อายุ พบว่าวัยเด็กมักมีการละเมอมากกว่าผู้ใหญ่

อาการนอนละเมอเราอาจจะเข้าใจกันว่าไม่ได้เป็นอาการรุนแรงหรืออันตรายถึงชีวิต แต่จริง ๆ แล้วอาการสามารถทำให้เกิดอันตรายได้เช่นกัน ตัวอย่างเช่น

• เสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุ เนื่องจากการละเมออาจทำให้ผู้ป่วยทำกิจกรรมต่าง ๆ โดยไม่รู้ตัว เช่น ลุกขึ้นเดิน ขึ้นลงบันได เดินออกจากบ้าน ขับรถ หรือแม้แต่ทำอาหาร ซึ่งเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดอุบัติเหตุทั้งต่อตนเองและผู้อื่นได้ ดังนั้นการดูแลความปลอดภัย เช่น การตรวจสอบการล็อกประตู หน้าต่าง เก็บของมีคม หรือวัตถุที่อาจก่อให้เกิดอันตรายให้มิดชิดและปลอดภัยจากห้องนอนและในที่พักอาศัยจะช่วยลดอันตรายที่อาจเกิดขึ้น
• เหนื่อยล้าและนอนหลับไม่เพียงพอ การนอนละเมออาจรบกวนคุณภาพการนอนหลับ ทำให้ผู้ป่วยรู้สึกเหนื่อยล้าในตอนกลางวัน เนื่องจากการนอนหลับไม่ต่อเนื่อง นอกจากนี้การตื่นกลางดึกบ่อย ๆ ทำให้สมองไม่ได้รับการพักผ่อนเพียง ส่งผลให้มีปัญหาด้านความจำ สมาธิ และการทำงานในระหว่างวัน
• ปัญหาทางอารมณ์และจิตใจ ผู้ที่นอนละเมออาจรู้สึกเครียด วิตกกังวลอาการของตนเอง ประกอบกับการนอนที่ไม่ได้คุณภาพในตอนกลางคืน ทำให้อาจเกิดภาวะซึมเศร้าหรือความวิตกกังวล
• ส่งผลกระทบต่อการทำงานหรือการเรียน ผู้ที่มีอาการนอนละเมออาจทำให้คุณภาพการนอนหลับลดลง ส่งผลต่อประสิทธิภาพในการทำงานหรือการเรียน เนื่องจากปัญหาด้านสมาธิ ความจำ และความสามารถในการตัดสินใจที่ลดลง
• เสี่ยงต่อโรคเรื้อรัง (Chronic Disease) การนอนหลับที่ไม่ได้คุณภาพอาจส่งผลต่อระบบภูมิคุ้มกันและระบบต่าง ๆ ในร่างกาย เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดปัญหาสุขภาพ เช่น ความดันโลหิตสูง เบาหวาน หรือโรคหัวใจ

วิธีป้องกันการละเมอควรทำอย่างไร ?

• นอนหลับให้เพียงพอ พยายามเข้านอนและตื่นในเวลาเดียวกันทุกวัน
• เลี่ยงการนอนดึกหรือการอดนอน เนื่องจากการพักผ่อนไม่เพียงพอและไม่ได้คุณภาพสามารถกระตุ้นให้เกิดการละเมอได้
• ฝึกจัดการความเครียดและความวิตกกังวลอย่างเหมาะสม เช่น ออกกำลังกาย ทำงานอดิเรก ปรึกษาจิตแพทย์หรือนักจิตวิทยาคลินิกหากเกิดความเครียดหรือไม่สามารถจัดการปัญหาได้
• ฝึกการผ่อนคลายก่อนนอน เช่น การฝึกหายใจ ฟังเพลงบรรเลงเบา ๆ หรือการทำสมาธิ สามารถช่วยให้นอนหลับได้ดีขึ้น
• หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของคาเฟอีนในช่วง 4-6 ชั่วโมงก่อนนอน หรือถ้าจะให้ดีคือ 10 ชั่วโมงก่อนนอน ควรงดเครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของคาเฟอีน เช่น กาแฟ ชา โกโก้ น้ำอัดลม และเครื่องดื่มชูกำลัง
• ปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านการนอน หากรู้สึกว่าการนอนมีปัญหา นอนไม่หลับ นอนกรน และอื่น ๆ ควรรีบปรึกษาคุณหมอ

วิธีรักษาอาการนอนละเมอ

• เข้านอนและตื่นนอนตรงเวลาสม่ำเสมอ
• หลีกเลี่ยงการใช้สารกระตุ้นระหว่างวัน หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์
• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
• ใช้เวลาผ่อนคลายอย่างน้อย 1 ชั่วโมงก่อนเข้านอน
• จัดห้องนอนให้ เงียบ เย็น และ มืดสนิท
• รักษาปัญหาการนอนด้วยการปรับความคิดและพฤติกรรมที่เป็นอุปสรรคต่อการนอน (Cognitive Behavioral Therapy for Insomnia) เป็นการรักษาที่เป็นมาตรฐานโดยผู้เชี่ยวชาญ เพื่อช่วยเพิ่มทักษะของการผ่อนคลาย
• รักษาโรคทางการนอนอื่น ๆ ที่อาจทำให้เกิดอาการละเมอ เช่น ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ (Sleep Apnea) กรดไหลย้อน หรือกลุ่มอาการขาอยู่ไม่สุข (Restless Legs Syndrome)

อาการนอนละเมอนั้นส่งผลกระทบต่อสุขภาพคือทำให้คุณภาพการนอนลดลงจึงทำให้ตื่นขึ้นมาไม่สดชื่น ไม่มีสมาธิ เหนื่อย อ่อนแรง ง่วงนอนระหว่างวัน นอกจากนี้ในรายที่มีอาการรุนแรง การนอนละเมอบ่อยผิดปกติควรรีบหาสาเหตุและรับการรักษาโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ

ขอบคุณข้อมูลจาก : Bedee